Službeni glasnik BiH, broj 31/16
Ovaj akt nije unešen na bosanskom jeziku.
Na osnovu članova 2. stav (3) tačka c) i 7. stav (1) tačka b) Zakona o Centralnoj banci Bosne i Hercegovine ("Službeni glasnik BiH", broj 1/97, 29/02, 13/03, 14/03, 9/05, 76/06 i 32/07) i člana 49. stav (2) Pravilnika Centralne banke Bosne i Hercegovine, broj: UV-104-01-1-116/15 od 28. decembra 2015. godine, Upravno vijeće Centralne banke Bosne i Hercegovine na četvrtoj sjednici od 31. marta 2016. godine, donosi
ODLUKU
O UTVRĐIVANJU OPERATIVNIH PRAVILA ZA ŽIROKLIRING
DIO PRVI – OPŠTE ODREDBE
Član 1.
(Predmet pravila i postupci)
(1) Odluka o utvrđivanju operativnih pravila za žirokliring (u daljem tekstu: Pravila ŽK-а) odnosi se na prava, obaveze i odgovornosti Centralne banke Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Centralna banka) u vezi s radom žirokliringa (u daljem tekstu: ŽK), uslove za učešće u ŽK-u, prava, obaveze i odgovornosti učesnika ŽK-a, način i postupke za kliring i poravnanje, te postupke u slučaju kada učesnik u ŽK-u nije u mogućnosti ispuniti svoje obaveze.
(2) Pravila i postupke za ŽK propisuje Centralna banka i učesnici su dužni svoje postupke i pravna akta uskladiti s Pravilima ŽK-a.
(3) Centralna banka je odgovorna za javno objavljivanje Pravila ŽK kao i svih izmjena ili dopuna istih.
Član 2.
(ŽK i učesnici)
(1) ŽK-om se omogućava izvršavanje platnih naloga do vrijednosti čiju visinu određuje Upravno vijeće Centralne banke.
(2) Učesnici ŽK-a su Centralna banka i poslovne banke koje imaju dozvolu za obavljanje platnog prometa izdatu od nadležne agencije za bankarstvo i otvoren račun rezervi kod Centralne banke.
Član 3.
(Prava i odgovornosti Centralne banke)
(1) Centralna banka upravlja ŽK-om i obezbjeđuje učesnicima usluge poravnanja platnih naloga po principu multilateralnog kliringa. Centralna banka je odgovorna da poravnanja potraživanja i dugovanja proistekla iz kliringa budu izvršena u skladu s Odlukom o operativnim pravilima za BPRV Centralne banke, kojim je regulisano bruto poravnanje u realnom vremenu.
(2) Centralna banka vrši kontrolu i nadzor nad postupanjima učesnika u ŽK-u i njihovu usklađenost s pravilima i procedurama ŽK-a. Centralna banka može ovlastiti revizorsku kuću za obavljanje nadzora i kontrolu postupanja učesnika iz stava (1) ovog člana.
(3) Svi propisi i akti Centralne banke koji su vezani za rad ŽK-a, a koje donese Centralna banka, obavezujući su za sve učesnike ŽK-a.
(4) Sva saznanja i informacije kojima raspolažu službenici Centralne banke u okviru svog redovnog obavljanja poslova vezanih za ŽK smatraju se poslovnom tajnom, izuzev u slučajevima:
a) da je neophodno informacije i podatke proslijediti institucijama u skladu s obavezom utvrđenom zakonom,
b) da je službenik Centralne banke, koji raspolaže podacima, ovlašten da podatke može dostaviti organima Centralne banke,
c) redovnog mjesečnog izvještavanja poslovnih banaka o broju i vrijednosti transakcija.
(5) Centralna banka obezbjeđuje dislocirani rezervni sistem ŽK-a u Glavnoj banci Republike Srpske Centralne Banke BiH u Banjoj Luci, koji omogućava neometano i sigurno nastavljanje rada ŽK-a u vanrednim situacijama.
(6) Centralna banka može ograničiti poravnanje platnih naloga iz ŽK-a među učesnicima, te obustaviti rad ŽK-a za duže ili kraće vrijeme, ako je to nužno u cilju zaštite interesa Centralne banke ili učesnika. Izvršavanje platnih naloga se u takvim situacijama zaustavlja ili ograničava i Centralna banka se neće smatrati odgovornom za takvo zaustavljanje ili ograničavanje.
(7) U slučaju poteškoća sa ŽK-om i poravnanjem naloga u sistemu bruto poravnanja u realnom vremenu (u daljem tekstu: BPRV) Centralna banka ima pravo da promijeni radno vrijeme ŽK-a u cilju sigurnog i uspješnog okončanja postupka kliringa i poravnanja.
(8) Centralna banka se neće smatrati odgovornom i neće trpiti posljedice i preuzeti eventualnu štetu za obustavljanje ili otežano izvršavanje platnih naloga ako je to posljedica poteškoća na mreži.
(9) Centralna banka se neće smatrati odgovornom za neizvršenje, pogrešno izvršenje ili zakašnjelo izvršenje platnog naloga koje je prouzrokovao neko od učesnika, treća strana ili događaj koji se nije mogao predvidjeti ili izbjeći.
Član 4.
(Odgovornost učesnika)
(1) Svaki učesnik je odgovoran za svoje računarske aplikacije i njihovu usklađenost i povezanost sa ŽK-om, kao i pouzdanost kako ne bi ugrozio ŽK.
(2) Učesnik je odgovoran za pravilno popunjavanje i usmjeravanje platnih naloga i za autentičnost svih platnih naloga usmjerenih u ŽK.
(3) Učesnik je odgovoran za tačno i pravilno prihvatanje autorizovanog platnog naloga koji je dobio od drugog učesnika ŽK-a u toku radnog vremena.
(4) Svaki učesnik je obavezan podmiriti troškove usluga Centralne banke za učešće u ŽK-u, u skladu sa propisom Centralne banke o utvrđivanju tarife naknada. Troškovi za održavanje aplikacije ŽK-a na serverima kod učesnika podmirivaće se srazmjerno broju učesnika, u skladu s finansijskim obavezama Centralne banke, prema ispostavljenoj fakturi dobavljača aplikacije, za tekuću godinu. Troškovi propisani u ovom stavu će se podmirivati zaduženjem računa rezervi učesnika kod pripadajuće glavne jedinice Centralne banke. Učesnik je obavezan da opremu za ŽK, koja je vlasništvo Centralne banke, pravilno i namjenski koristi u skladu s potrebama za učešće u platnom prometu vezanim za ŽK.
(5) Učesnik je obavezan snositi troškove održavanja opreme i računarskih programa iz stava (4) ovog člana ustupljenih na korištenje od strane Centralne banke.
DIO DRUGI – UČEŠĆE U ŽK-u
Član 5.
(Tehnički uslovi za uključivanje u ŽK)
(1) Učesnik za uključivanje u ŽK mora raspolagati odgovarajućom tehničkom opremom i programima, na primarnoj i rezervnoj lokaciji. Centralna banka će odrediti minimalnu konfiguraciju opreme, obezbijediti programe, obaviti testiranje opreme i programa i izvršiti uključivanje učesnika u ŽK.
(2) Učesnik je obavezan obezbijediti odgovarajuću prostoriju za ŽK opremu sa svim potrebnim tehničkim i sigurnosnim uslovima.
(3) Centralna banka ima pravo kontrole stanja opreme, programa i smještajnih uslova učesnika, u bilo koje vrijeme tokom radnog dana.
Član 6.
(Ovlaštene osobe)
Učesnik je obavezan da obezbijedi potreban broj službenika osposobljenih i ovlaštenih za obavljanje platnog prometa u ŽK-u.
Član 7.
(Istupanje iz ŽK-a)
Učesnik može istupiti iz ŽK-a podnošenjem zahtjeva Centralnoj banci u pisanom obliku.
Član 8.
(Isključivanje iz ŽK-a)
(1) Centralna banka može iz ŽK-a isključiti svakog učesnika, privremeno ili trajno, ako ne ispunjava pravila i uslove učešća u ŽK-u, ako prekrši utvrđena pravila ili ako bi njegovo dalje učešće moglo uticati na rad kompletnog ŽK-a.
(2) Učesnik će biti odmah isključen iz ŽK-a ako u skladu s mjerama ovlaštene agencije ili nadzornog organa koje su preduzete protiv njega ne može obavljati usluge platnog prometa, kao i u drugim slučajevima spriječenosti obavljanja usluga platnog prometa.
DIO TREĆI – NAČIN I POSTUPCI KLIRINGA I PORAVNANJA
Član 9.
(Platni nalog)
(1) Platni nalozi usmjereni u ŽK obavezno glase na BAM.
(2) Platni nalozi usmjereni u ŽK moraju biti u elektronskoj formi, u propisanim fajlovima, zaštićeni šifrom, popunjeni u skladu sa standardima SWIFT-a i važećim odredbama propisa koji regulišu domaće platne transakcije. Vrste poruka plaćanja su: MT103, MT202 i MT205.
Član 10.
(Prihvatanje platnog naloga)
Platni nalog se izvršava istog dana kada je primljen u ŽK, u ciklusu poravnanja za koji je upućen.
Član 11.
(Kliring)
(1) Kliring platnih naloga svih učesnika ŽK-a izvršava se iskazivanjem međusobnih obaveza učesnika.
(2) Prilikom presjeka poravnanja, Centralna banka iskazuje neto poziciju svakog učesnika ŽK-a pojedinačno, kao rezultat obračuna svih potraživanja i dugovanja, prethodno iskazanih kroz međusobne obaveze.
Član 12.
(Poravnanje)
(1) Poravnanje neto dugovanja i potraživanja učesnika ŽK-a izvršava se putem BPRV-a, u skladu s rasporedom rada ŽK-a i Odlukom o operativnim pravilima BPRV-a.
(2) Poravnanje se smatra konačnim i neopozivim u trenutku kada su prenesena sredstva neto povjerioca na račun za poravnanje u BPRV-u.
Član 13.
(Vraćanje pogrešno doznačenih sredstava)
Na traženje Centralne banke ili učesnika ŽK-a koji je pogrešno usmjerio platni nalog, učesnik koji je primio sredstva na osnovu pogrešno usmjerenog platnog naloga dužan je vratiti doznačena sredstva:
a) do zadnjeg skupljanja i obrade platnih naloga istog dana ili najkasnije do prvog skupljanja narednog dana, ako sredstva na račun komitenta – krajnjeg primaoca nisu knjižena, ili
b) odmah po primitku vraćenih sredstava od komitenta na čiji su račun knjižena pogrešno usmjerena sredstva.
Član 14.
(Postupak u slučaju neizvršenja poravnanja zbog nedostatka sredstava
na BPRV računu)
(1) U slučaju kada se neto dugovanja i potraživanja učesnika ŽK-a ne mogu izvršiti zbog nedostatka sredstava na BPRV računu nekog od učesnika, neće se izvšiti ni nalozi ostalih učesnika tog presjeka za poravnanje.
(2) Učesnici ŽK-a se u tom slučaju obavještavaju da njihovi nalozi za taj presjek neće biti izvršeni, te da ponovo pošalju naloge za vanredno ili redovno prikupljanje i poravanje.
(3) Učesnik ŽK-a, zbog kojeg nije izvršeno poravnanje usljed nedostatka sredstava na njegovom BPRV računu, ne može slati naloge u ŽK do daljnjeg. Ostali učesnici ŽK-a mogu usmjeravati naloge u njegovu korist.
(4) Učesnik ŽK-a, zbog kojeg nije izvršeno poravnanje usljed nedostatka sredstava na njegovom BPRV računu, ponovo može slati naloge u ŽK tek nakon obezbjeđenja dovoljno sredstava na BPRV računu i odluke guvernera Centralne banke.
Član 15.
(Raspored rada ŽK-a)
(1) Radni dani ŽK-a tokom godine su svi radni dani od ponedjeljka do petka.
(2) Neradni dani ŽK-a su subota i nedjelja, 1. i 2. januar i 1. i 2. maj, a eventualno i drugi dani koje u skladu s propisima i opravdanim razlozima odredi guverner Centralne banke.
(3) Prikupljanje i poravnanje platnih naloga izvodi se kroz etape u određenim vremenskim periodima i to u 10.00, 13.00 i 15.00 sati. Centralna banka po potrebi može uvesti prikupljanje i poravnanje platnih naloga i u drugim vremenskim periodima, o čemu će obavijestiti učesnike ŽK-a.
Član 16.
(Postupak rada ŽK-a u slučaju prekida redovne mrežne komunikacije)
(1) U slučaju prekida redovne mrežne komunikacije, ŽK se odvija putem e-maila. Rad e-mailom izvodi se isključivo na zaštićen način. Rad e-mailom izvodi se samo u ŽK centru.
(2) Prilikom prekida redovne mrežne komunikacije, neproslijeđeni podaci iz ŽK-a glavnih jedinica Centralne banke učesniku će se proslijediti e-mailom.
(3) Rad e-mailom se izvodi na traženje učesnika. Učesnik zahtjev za rad e-mailom upućuje na ranije dogovoreni broj faksa, telefona ili e-mail adresu Centralne banke. Rad e-mailom može se uspostaviti samo nakon što je zahtjev prihvaćen i potvrđen od strane Centralne banke e-mailom, telefonom ili faksom.
(4) Rad e-mailom se izvodi putem prethodno dogovorenih e-mail adresa između učesnika ŽK-a i Centralne banke. Učesnik ŽK-a nakon svakog slanja platnih naloga e-mailom o tome obavještava centar sistema ŽK putem telefona. Centralna banka potvrđuje prijem podataka e-mailom, telefonom ili faksom. Ako u roku od 15 minuta učesnik ŽK-a ne dobije potvrdu, kontaktira s odgovornim osobama u centru sistema ŽK-a.
(5) Učesniku ŽK-a će rezultati poravnanja biti upućeni e-mailom. Učesnik ŽK-a prijem podataka potvrđuje e-mailom.
(6) Učesnik ŽK-a zahtjev za prestanak razmjene podataka e-mailom upućuje na ranije dogovoreni broj faksa, telefona ili e-mail adresu.
(7) Okončanjem radnog dana u ŽK-u, svaka prethodno uspostavljena razmjena podataka putem e-maila smatra se završenom.
(8) Rad e-mailom prestaje uspostavom redovne mrežne komunikacije.
DIO ČETVRTI – NASTAVAK RADA U VANREDNIM OKOLNOSTIMA
Član 17.
(Planovi za vanredne okolnosti)
Centralna banka i učesnici obavezni su da imaju pripremljene planove za vanredne okolnosti s utvrđenim postupcima i mjerama za nastavak pouzdanog, ispravnog i zakonitog rada ŽK-a.
Član 18.
(Preduzimanje mjera u vanrednim okolnostima)
Centralna banka u vanrednim okolnostima preduzima sve neophodne mjere za obezbjeđenje nastavka pouzdanog, ispravnog i zakonitog rada, a najkasnije u roku od dva sata od nastanka okolnosti.
Član 19.
(Obezbjeđenje uslova za rad na rezervnoj lokaciji)
Centralna banka i učesnici će obezbijediti uslove da se planovi za vanredne okolnosti iz člana 17. mogu realizovati na rezervnoj lokaciji u slučaju potrebe.
Član 20.
(Kršenje pravila i postupaka za postupanje u vanrednim okolnostima)
Neobezbjeđenje uslova za rad na rezervnoj lokaciji i nedonošenje planova za vanredne okolnosti, kao i nepridržavanje mjera Centralne banke za postupanje u vanrednim okolnostima, smatra se kršenjem pravila i postupaka ŽK-a.
DIO PETI – PODACI, OBAVJEŠTENJA I INFORMACIJE KOJI SE DOSTAVLJAJU PUTEM ŽK-a
Član 21.
(Podaci, obavještenja i informacije)
Učesnici ŽK-a obavezni su obezbijediti Centralnoj banci, putem mreže ŽK-a, podatke, obavještenja ili informacije koje od njih Centralna banka zatraži ili propiše posebnim aktom.
DIO ŠESTI – PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Član 22.
(Prelazne odredbe)
(1) Danom stupanja na snagu ovih Pravila ŽK-a prestaje da važi Pravilnik o utvrđivanju operativnih pravila za žirokliring centar Bosne i Hercegovine, broj: 01-765/04 od 19. novembra 2004. godine i Odluka broj: 01- 1404/08 od 9. oktobra 2008. godine.
(2) Za status učesnika ŽK-a, osim odobrenja za obavljanje platnog prometa, neophodno je prihvatanje Pravila ŽK-a, što učesnici potvrđuju pisanom izjavom.
(3) Učesnici ŽK-a koji su taj status stekli prema Operativnim pravilima za ŽK, broj: 01-765/04, od 19. novembra 2004. godine dužni su svoja akta uskladiti s odredbama ovih operativnih pravila i dati pisanu izjavu iz stava (2) ovog člana do 30. juna 2016. godine, a ukoliko to ne učine gube status učesnika u ŽK-u.
Član 23.
(Stupanje na snagu)
Ova operativna pravila stupaju na snagu 15 dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku BiH", a objaviće se i u "Službenom glasniku Republike Srpske", "Službenim novinama Federacije BiH" i "Službenom glasniku Brčko distrikta BiH.
