Službeni glasnik BiH, broj 29/15

Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 4793/14, rješavajući apelaciju Nijaza Zubana, na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 57. stav (2) tačka b), člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine – Prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 94/14), u sastavu: Valerija Galić, predsjednica Miodrag Simović, potpredsjednik Seada Palavrić, potpredsjednica Mato Tadić, sudija Mirsad Ćeman, sudija Zlatko M. Knežević, sudija na sjednici održanoj 17. marta 2015. godine donio je

ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU

Usvaja se apelacija Nijaza Zubana.

Utvrđuje se povreda člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Ukida se Rješenje Apelacionog odjeljenja Suda Bosne i Hercegovine broj S1 2 K 006087 14 Kž 26 od 28. oktobra 2014. godine.

Predmet se vraća Apelacionom odjeljenju Suda Bosne i Hercegovine koji je dužan da, po hitnom postupku, donese novu odluku u skladu s članom II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i članom 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Nalaže se Apelacionom odjeljenju Suda Bosne i Hercegovine da, u skladu s članom 72. stav (5) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, u roku od tri mjeseca od dana dostavljanja ove odluke obavijesti Ustavni sud Bosne i Hercegovine o preduzetim mjerama s ciljem izvršenja ove odluke.

Odluku objaviti u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine", "Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine", "Službenom glasniku Republike Srpske" i "Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine".

OBRAZLOŽENJE

I. Uvod

1. Nijaz Zuban (u daljnjem tekstu: apelant) kojeg zastupa Ifet Feraget, advokat iz Sarajeva, podnio je 10. novembra 2014. godine apelaciju Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) protiv rješenjā Suda Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Sud BiH) br. S1 2 K 006087 14 Kž 26 od 28. oktobra 2014. godine i S1 2 K 006087 14 Kv 19 od 13. oktobra 2014. godine. Apelant je 5. februara 2015. godine, na zahtjev Ustavnog suda, dopunio apelaciju tako što je dostavio punomoć za zastupanje pred Ustavnim sudom.

II. Postupak pred Ustavnim sudom

2. Na osnovu člana 23. Pravila Ustavnog suda, od Suda BiH je zatraženo 28. januara 2015. godine da dostavi odgovor na apelaciju.

3. Sud BiH je 5. februara 2015. godine dostavio odgovor na apelaciju.

III. Činjenično stanje

4. Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelantovih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.

5. Rješenjem Suda BiH broj S1 2 K 006087 14 Kv 19 od 13. oktobra 2014. godine odbijen je kao neosnovan zahtjev apelantovog branioca kojim je tražio da se u sredstvima javnog informisanja objavi saopštenje o oslobađajućoj presudi (tj. presudi kojom je apelant oslobođen optužbe u krivičnom postupku koji je vođen protiv njega). U obrazloženju rješenja Sud BiH je naveo da je pred tim sudom vođen krivični postupak protiv apelanta zbog postojanja osnovane sumnje da je počinio krivično djelo iz člana 250. stav 2. u vezi s krivičnim djelom iz člana 342. stav 2. i krivičnim djelom iz člana 289. stav 2. u vezi sa stavom 1. Krivičnog zakona Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: KZBiH). U vezi s tim, Sud BiH je naveo da je apelantu u toku postupka bio određen pritvor na osnovu Rješenja Suda BiH broj X-KRN-10/1070 od 30. septembra 2010. godine, te da mu je pritvor ukinut 21. decembra 2010. godine i da su mu izrečene mjere zabrane. Također, Sud BiH je naveo da je Presudom Suda BiH broj S1 2 K 006087 11 K od 28. novembra 2013. godine, koja je potvrđena Presudom Apelacionog odjeljenja Suda BiH broj S1 2 K 006087 14 Kž 24 od 25. aprila 2014. godine, apelant oslobođen optužbe da je počinio predmetna krivična djela. Sud BiH je dalje naveo da je apelantov branilac 17. septembra 2014. godine podnio zahtjev tom sudu radi naknade štete prouzrokovane sredstvima javnog informisanja u smislu odredaba člana 437. Zakona o krivičnom postupku Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: ZKPBiH). U vezi s tim, Sud BiH je naveo da je apelantov branilac u svom zahtjevu ukazao na ogromnu medijsku pažnju koju je izazvao ovaj slučaj i negativni kontekst u kojem je apelant skoro četiri godine bio označen kao pripadnik zločinačke organizacije kojoj su stavljena na teret izuzetno teška krivična djela, zbog čega je trpio duševne bolove, te da mu je uslijed učestalog objavljivanja njegovog imena i fotografije u sredstvima javnog informisanja povrijeđen i ugled. Sud BiH je naveo da je apelantov branilac zatražio od tog suda da u formi rješenja donese saopštenje o pravosnažnoj presudi iz koje proizlazi da je apelant oslobođen optužbe i da je neosnovano lišen slobode u vezi s tim slučajem, te da se saopštenje objavi u dnevnim novima, sedmičnim novinama i televizijskim medijima (pobliže navedenim u obrazloženju rješenja), uz obavezno objavljivanje apelantove fotografije.

6. Sud BiH je ukazao da je odredbama člana 437. ZKPBiH ("Naknada štete prouzrokovana sredstvima javnog informisanja") propisano: "Ako je slučaj na koji se odnosi neopravdana osuda ili neosnovano lišenje slobode neke osobe prikazan u sredstvima javnog informisanja i time bio povrijeđen ugled te osobe, Sud će, na njen zahtjev, objaviti u novinama ili drugom sredstvu javnog informisanja saopštenje o odluci iz koje proizlazi neopravdanost ranije osude, odnosno neosnovanost lišenja slobode." Sud BiH je naveo da u konkretnom slučaju apelant, kao pravosnažno oslobođeno lice, traži naknadu štete po osnovu neosnovanog lišenja slobode koje je bilo prikazano u sredstvima javnog informisanja. U vezi s tim, Sud BiH je naveo da svako lice koje je neosnovano lišeno slobode ima pravo na naknadu materijalne i nematerijalne štete, te pravo na moralnu rehabilitaciju i druga prava. Stoga, Sud BiH naveo je da je u konkretnom slučaju bilo potrebno utvrditi da li je apelant u tom krivičnom postupku, u kojem je oslobođen optužbe, bio lišen slobode bez pravnog osnova. Sud BiH je ukazao da zakonodavac priznaje pravo na naknadu nematerijalne štete osobi koja je uslijed pogreške ili nezakonitog rada organa neosnovano lišena slobode ili je zadržana duže u pritvoru ili ustanovi za izdržavanje kazne ili mjere, prema kojem tumačenju se neosnovano lišenje slobode ne veže za ishod postupka, već se smatra da svako postupanje suprotno zakonskim odredbama vezanim za procesnu ustanovu pritvora predstavlja nezakonit rad koji za posljedicu ima neosnovano lišenje slobode. Sud BiH je ukazao da zakonodavac kao primjer neosnovanog lišenja slobode u tom smislu navodi lišenje slobode uslijed pogreške ovlaštenog službenog lica prilikom utvrđivanja identiteta, lišenje slobode i zadržavanje lica od policijskog organa duže od 24 sata ili lišenje slobode i zadržavanje, a da za to ne postoje zakonski razlozi za lišenje slobode iz člana 132. ZKPBiH itd. Sud BiH je naveo da je u kontekstu navedenog cijenio zahtjev apelantovog branioca, te da je utvrdio da nisu ispunjeni uvjeti da se udovolji tom zahtjevu, budući da apelant tokom postupka nije bio neosnovano lišen slobode. Naime, Sud BiH je ukazao da je izvršio uvid u Rješenje Suda BiH broj X-KRN-10/1070 od 30. septembra 2010. godine (kojim je apelantu određen pritvor) i Rješenje tog suda broj S1 2 K 002720 10 Kv od 26. oktobra 2010. godine (kojim je apelantu produžen pritvor), te da je utvrdio da je apelantu pritvor bio određen i produžen u skladu s odredbama člana 132. ZKPBiH. Sud BiH je ukazao da kod apelantovog lišenja slobode nije bilo proceduralnih grešaka, to jest nije bilo nezakonitog postupanja koje bi za posljedicu imalo neosnovano lišenje slobode, te slijedom toga zaključio da apelantu ne pripada pravo na takav vid rehabilitacije, to jest da mu ne pripada pravo na objavu saopštenja o odluci iz koje proizlazi neosnovanost lišenja slobode.

7. Odlučujući o žalbi apelantovog branioca protiv navedenog rješenja, Apelaciono odjeljenje Suda BiH je donijelo Rješenje broj S1 2 K 006087 14 Kž 26 od 28. oktobra 2014. godine kojim je žalbu odbilo kao neosnovanu. U obrazloženju rješenja Sud BiH je naveo da se, prije svega, žalbom osnovano ukazuje da je prvostepeni sud u određenom smislu pogrešno doveo u vezu odredbe člana 437. ZKPBiH s odredbama člana 436. stav 1. tačka c) ZKPBiH. Sud BiH je naveo da je prvostepeni sud u vezi s tim suvišno obrazlagao situaciju da pravo na naknadu štete pripada, između ostalih, licu koje je uslijed pogreške ili nezakonitog rada organa neosnovano lišeno slobode, ili je zadržano duže u pritvoru ili ustanovi za izdržavanje kazne i mjere, budući da u konkretnoj situaciji to nije slučaj. Sud BiH je naveo da, međutim, bez obzira na to, žalbenim prigovorima nije dovedena u pitanje pravilnost i zakonitost pobijanog rješenja, te da je prvostepeni sud pravilno zaključio da ovaj zahtjev ne ispunjava uvjete iz člana 437. ZKPBiH. Naime, Sud BiH je ukazao da su u konkretnom slučaju ispunjene tzv. pozitivne pretpostavke u smislu odredaba člana 436. stav 1. tačka a) ZKPBiH, ali da nisu ispunjene tzv. negativne pretpostavke, budući da apelant nije bio neosnovano niti nezakonito lišen slobode, a shodno činjenici da su u momentu njegovog lišenja slobode, kao i tokom njegovog boravka u pritvoru, bili ispunjeni uvjeti propisani odredbama čl. 132. i 139. ZKPBiH. Sud BiH je naveo da, dakle, apelant nije bio lišen slobode bez pravnog osnova, te slijedom toga zaključio da se u konkretnom slučaju nije radilo o neosnovanom lišenju slobode, što predstavlja jedan od uvjeta za postupanje suda po odredbama člana 437. ZKPBiH.

IV. Apelacija

a) Navodi iz apelacije

8. Apelant smatra da mu je osporenim odlukama povrijeđeno pravo na ličnu slobodu i bezbjednost iz člana II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5. stav 5. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija), kao i pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. st. 1. i 2. Evropske konvencije. Apelant navodi da je zahtjev podnesen Sudu BiH na osnovu člana 437. ZKPBiH, budući da je apelant pravosnažno oslobođen optužbe, da je jedno vrijeme proveo u pritvoru, te da su svi mediji u državi godinama izvještavali da je apelant član najveće zločinačke organizacije kojoj se na teret stavlja niz teških krivičnih djela. Apelant navodi da oslobađajuća presuda sama po sebi znači da je pritvor bio neosnovan, te da neosnovano lišenje slobode ne treba "brkati" s nezakonitim lišenjem slobode. Naime, apelant navodi da pravosnažna oslobađajuća presuda znači da je "otpala" osnovana sumnja da je neko počinio krivično djelo, čime je lišenje slobode postalo neosnovano, tako da je samim tim ispunjen uvjet za donošenje saopštenja o oslobađajućoj presudi u smislu odredaba člana 437. ZKPBiH. Apelant smatra da je Sud BiH pri donošenju osporenih rješenja proizvoljno primijenio pravo, budući da je odbio njegov zahtjev za moralnu rehabilitaciju zbog neosnovanog lišenja slobode na osnovu člana 437. ZKPBiH, iako su bili ispunjeni zakonski uvjeti za usvajanje zahtjeva.

b) Odgovor na apelaciju

9. Sud BiH je naveo da iz apelacionih navoda nije vidljivo u čemu se konkretno ogledaju navodne povrede apelantovih prava zagarantovanih Ustavom Bosne i Hercegovine i Evropskom konvencijom. Naime, Sud BiH je ukazao da je apelant identične navode iznio u zahtjevu za objavu saopštenja o oslobađajućoj presudi u sredstvima javnog informisanja, kao i u žalbi protiv prvostepenog rješenja, što je taj sud razmotrio i dao svoje razloge u osporenom rješenju. Pri tome, Sud BiH je istakao da je javnost detaljno upoznata o epilogu konkretnog krivičnog postupka putem saopštenja za javnost tog suda, čime je, po ocjeni tog suda, u adekvatnoj mjeri ostvarena apelantova moralna rehabilitacija.

V. Relevantni propisi

10. U Zakonu o krivičnom postupku Bosne i Hercegovine ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" br. 3/03, 32/03, 36/03, 26/04, 63/04, 13/05, 48/05, 46/06, 76/06, 29/07, 32/07, 53/07, 76/07, 15/08, 58/08, 12/09, 16/09, 93/09 i 72/13) relevantne odredbe glase:

Član 436. stav 1. tačka a)
Ostale osobe kojima pripada pravo na naknadu štete

(1) Pravo na naknadu štete pripada:

a) osobi koja je bila u pritvoru, a nije došlo do pokretanja krivičnog postupka ili je postupak obustavljen ili je pravomoćnom presudom oslobođena od optužbe ili je optužba odbijena,

[…]

Član 437.
Naknada štete prouzrokovane sredstvima javnog informisanja

Ako je slučaj na koji se odnosi neopravdana osuda ili neosnovano lišenje slobode neke osobe prikazan u sredstvima javnog informisanja i time bio povrijeđen ugled te osobe, Sud će, na njen zahtjev, objaviti u novinama ili drugom sredstvu javnog informisanja saopštenje o odluci iz koje proizilazi neopravdanost ranije osude, odnosno neosnovanost lišenja slobode. Ako slučaj nije prikazan u sredstvu javnog informisanja, ovakvo saopštenje će se, na zahtjev te osobe, dostaviti organu ili pravnoj osobi u kojoj je ta osoba zaposlena, a ako je to za njenu rehabilitaciju potrebno - političkoj stranci ili udruženju građana.

VI. Dopustivost

11. U skladu s članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine Ustavni sud, također, ima apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom ustavu kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.

12. U skladu s članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njome pobija, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako se podnese u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku kojeg je koristio.

13. U konkretnom slučaju predmet osporavanja apelacijom je Rješenje Suda BiH broj S1 2 K 006087 14 Kž 26 od 28. oktobra 2014. godine protiv kojeg nema drugih djelotvornih pravnih lijekova mogućih prema zakonu. Zatim, osporeno rješenje apelant je primio 5. novembra 2014. godine, a apelacija je podnesena 10. novembra 2014. godine, tj. u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda.

14. Zatim, Ustavni sud zapaža da je osporeno rješenje doneseno u posebnom postupku povodom apelantovog zahtjeva da se u sredstvima javnog informisanja objavi saopštenje o pravosnažnoj sudskoj odluci kojom je apelant oslobođen optužbe u krivičnom postupku koji je vođen protiv njega. U vezi s tim Ustavni sud ukazuje, prije svega, da pravo na javno objavljivanje presude predstavlja jedan od elemenata prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije. Osim toga, Ustavni sud ukazuje da domaći zakon (tj. ZKPBiH) pruža mogućnost licima koja su bila neosnovano lišena slobode da, pod određenim uvjetima, u posebnom postupku traže da se u sredstvima javnog informisanja objavi saopštenje o odluci iz koje proizlazi neosnovanost njihovog lišenja slobode. Imajući u vidu da su osporene odluke u neposrednoj vezi s presudama donesenim u krivičnom postupku u kojem je utvrđivana apelantova krivična odgovornost, te budući da su donesene u posebnom postupku u kojem se pravo na javno objavljivanje presude garantuje u većem obimu (tj. putem sredstava javnog informisanja) u odnosu na to pravo koje je garantovano u krivičnom postupku, Ustavni sud smatra da je apelacija dopustiva u odnosu na član II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i član 6. stav 1. Evropske konvencije.

15. Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, te člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da apelacija ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti u odnosu na član II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i član 6. stav 1. Evropske konvencije.

VII. Meritum

16. Apelant pobija navedena rješenja, tvrdeći da je tim rješenjima povrijeđeno njegovo pravo iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.

Pravo na pravično suđenje

17. Član II/3. Ustava Bosne i Hercegovine u relevantnom dijelu glasi:

Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:

e) Pravo na pravično saslušanje u građanskim i krivičnim stvarima i druga prava u vezi sa krivičnim postupkom.

18. Član 6. stav 1. Evropske konvencije u relevantnom dijelu glasi:

1) Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivične optužbe protiv njega svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim, zakonom ustanovljenim sudom. […]

19. Apelant smatra da je Sud BiH pri donošenju osporenih odluka proizvoljno primijenio relevantne odredbe ZKPBiH, što je za posljedicu imalo kršenje njegovog prava na pravično suđenje. U vezi s tim Ustavni sud ukazuje da, prema praksi Evropskog suda za ljudska prava (u daljnjem tekstu: Evropski sud) i Ustavnog suda, zadatak ovih sudova nije da preispituju zaključke redovnih sudova u pogledu činjeničnog stanja i primjene pozitivno-pravnih propisa (vidi Evropski sud, Pronina protiv Rusije, odluka o dopustivosti od 30. juna 2005. godine, aplikacija broj 65167/01). Naime, Ustavni sud nije nadležan da supstituira redovne sudove u procjeni činjenica i dokaza, već je općenito zadatak redovnih sudova da ocijene činjenice i dokaze koje su izveli (vidi Evropski sud, Thomas protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 10. maja 2005. godine, aplikacija broj 19354/02). Zadatak Ustavnog suda je da ispita da li je eventualno došlo do povrede ili zanemarivanja ustavnih prava (pravo na pravično suđenje, pravo na pristup sudu, pravo na djelotvoran pravni lijek i dr.), te da li je primjena zakona bila, eventualno, proizvoljna ili diskriminacijska.

20. Ustavni sud se dakle, prema navedenom stavu, može izuzetno, kada ocijeni da je u određenom postupku redovni sud proizvoljno postupao kako u utvrđivanju činjenica, tako i u primjeni relevantnih pozitivno-pravnih propisa (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 311/04 od 22. aprila 2005. godine, stav 26), upustiti u ispitivanje načina na koji su nadležni sudovi utvrđivali činjenice i na tako utvrđene činjenice primijenili pozitivno-pravne propise. U kontekstu navedenog, Ustavni sud podsjeća i da je u više svojih odluka ukazao da očigledna proizvoljnost u primjeni relevantnih propisa nikada ne može voditi ka pravičnom postupku (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 1293/05 od 12. septembra 2006. godine, tačka 25. i dalje). Imajući u vidu navedeno Ustavni sud će u konkretnom slučaju, s obzirom na pitanja koja apelacija pokreće, ispitati da li su osporene odluke Suda BiH zasnovane na proizvoljnoj primjeni relevantnih odredaba ZKPBiH.

21. Ustavni sud zapaža da je osporenim Rješenjem Suda BiH broj S1 2 K 006087 14 Kv 19 od 13. oktobra 2014. godine, koje je potvrđeno osporenim Rješenjem Apelacionog odjeljenja Suda BiH broj S1 2 K 006087 14 Kž 26 od 28. oktobra 2014. godine, odbijen kao neosnovan zahtjev apelantovog branioca kojim je tražio da se u sredstvima javnog informisanja objavi saopštenje o oslobađajućoj presudi koja se odnosi na apelanta, uz obrazloženje da nisu ispunjeni uvjeti iz člana 437. ZKPBiH. Ustavni sud zapaža da je Apelaciono odjeljenje Suda BiH u obrazloženju svog rješenja, kao konačne odluke u ovom postupku, ukazalo da su u konkretnom slučaju ispunjene tzv. pozitivne pretpostavke u smislu odredaba člana 436. stav 1. tačka a) ZKPBiH (tj. da je apelant bio u pritvoru, a nakon toga je pravosnažnom presudom oslobođen optužbe). Međutim, Apelaciono odjeljenje Suda BiH je ukazalo da nisu ispunjene tzv. negativne pretpostavke, jer, po mišljenju tog suda, apelant nije bio neosnovano niti nezakonito lišen slobode, budući da mu je pritvor bio određen i produžen u skladu s odredbama člana 132. ZKPBiH. S druge strane, Ustavni sud zapaža da apelant smatra da je proizvoljan zaključak Suda BiH da apelant nije bio neosnovano lišen slobode u smislu odredaba člana 437. ZKPBiH. Naime, apelant insistira na tome da oslobađajuća presuda sama po sebi znači da je pritvor bio neosnovan, te da "neosnovano lišenje slobode" ne znači isto što i "nezakonito lišenje slobode".

22. Ustavni sud ukazuje, prije svega, da je odredbama člana 436. stav 1. tačka a) ZKPBiH, koje regulišu pravo na naknadu štete, propisano da pravo na naknadu štete pripada osobi koja je bila u pritvoru a nije došlo do pokretanja krivičnog postupka, ili je postupak obustavljen, ili je pravosnažnom presudom oslobođena optužbe, ili je optužba odbijena. Također, Ustavni sud ukazuje da je odredbama člana 437. ZKPBiH, koje regulišu naknadu štete prouzrokovane sredstvima javnog informisanja, propisano, između ostalog, ako je slučaj na koji se odnosi neopravdana osuda ili neosnovano lišenje slobode neke osobe prikazan u sredstvima javnog informisanja i time bio povrijeđen ugled te osobe, Sud će, na njen zahtjev, objaviti u novinama ili drugom sredstvu javnog informisanja saopštenje o odluci iz koje proizlazi neopravdanost ranije osude, odnosno neosnovanost lišenja slobode. Ustavni sud zapaža da iz citiranih zakonskih odredaba proizlazi da je za ostvarivanje prava na naknadu štete (materijalne i nematerijalne), na način kako je ona regulisana odredbama člana 436. stav 1. tačka a) ZKPBiH, jedan od uvjeta da je lice bilo u pritvoru (bez preciziranja da li je u pitanju nezakonit ili neosnovan pritvor), dok je za ostvarivanje prava na naknadu štete prouzrokovane sredstvima javnog informisanja (tj. pravo na moralnu rehabilitaciju) izričito propisano (u članu 437. ZKPBiH) da je jedan od uvjeta da je lice bilo neosnovano lišeno slobode. Međutim, imajući u vidu sadržaj i svrhu citiranih zakonskih odredaba Ustavni sud, s obzirom da je u oba slučaja u konačnici bez obzira na različito definiranje praktično ključan ishod predmetnog krivičnog postupka, ne nalazi da je namjera zakonodavca bila da propiše različite uvjete za ostvarivanje prava na naknadu štete i prava na moralnu rehabilitaciju, već isključivo da u odredbama zakona posebno naglasi značaj naknade štete prouzrokovane sredstvima javnog informisanja s obzirom da takva vrsta štete u odnosu na oštećeno lice može imati dodatne reperkusije u odnosu na neopravdanu osudu odnosno neosnovano lišenje slobode posmatrano samostalno. Osim toga, Ustavni sud smatra da iz same stipulacije navedenih zakonskih odredbi nesporno proizlazi da pravo na naknadu štete u smislu člana 436. stav 1. tačka a) ne isključuje mogućnost naknade štete i u smislu člana 437, pod uvjetom da je slučaj na koji se odnosi neopravdana osuda ili neosnovano lišenje slobode neke osobe prikazan u sredstvima javnog informisanja. Dakle, proizlazi da navedena odredba praktično propisuje "kvalifikovani" oblik naknade štete.

23. Ustavni sud dalje ukazuje da zakonitost lišenja slobode i pritvora treba razlikovati od njihove osnovanosti, budući da se zakonitost lišenja slobode, odnosno pritvaranja cijeni isključivo prema procesnim odredbama koje uređuju pritvor, dok se osnovanost lišenja slobode, odnosno pritvora cijeni prema krajnjem ishodu krivičnog postupka. Zbog toga, kada se krivični postupak završi presudom kojom je optuženi oslobođen optužbe to pokazuje da je pritvor bio nepotreban, a time i neosnovan. S druge strane, na nezakonitost pritvora ukazuje odsustvo zabilješki, odnosno podataka o datumu, vremenu i mjestu lišenja slobode, zatim odsustvo podataka vezanih za identitet osumnjičenog i razloga za lišenje slobode (vidi Evropski sud, Kurt protiv Turske, presuda od 25. maja 1998. godine, Izvještaj o presudama i odlukama-III). Također, Ustavni sud ukazuje da je osnov za naknadu štete, u smislu odredaba člana 436. stav 1. tačka a) ZKPBiH, direktno vezan za ishod krivičnog postupka, tako da se uopće ne postavlja pitanje zakonitosti pritvora, što znači da pritvor može biti određen u skladu sa zakonom, a da svako lice prema kome se postupak završi na jedan od načina navedenih u toj tački ima pravo na naknadu štete. Ustavni sud ukazuje da iz navedenog jasno proizlazi da se za svako lice koje je bilo u pritvoru, a nakon toga pravosnažnom presudom oslobođeno optužbe, smatra da je bilo neosnovano lišeno slobode, bez obzira što je to lišenje slobode bilo zakonito. Dakle, sama činjenica da je određeno lice bilo u pritvoru, a nakon toga pravosnažnom presudom oslobođeno optužbe, automatski znači da je to lice bilo neosnovano lišeno slobode. Ustavni sud ukazuje da samim tim takvo lice ima pravo na naknadu štete (materijalne i nematerijalne) u smislu odredaba člana 436. stav 1. tačka a) ZKPBiH, kao i pravo na naknadu štete prouzrokovane sredstvima javnog informisanja (tj. pravo na moralnu rehabilitaciju) u smislu odredaba člana 437. ZKPBiH.

24. U konkretnom slučaju, Ustavni sud zapaža da se Sud BiH, prilikom odlučivanja o predmetnom zahtjevu, bavio isključivo pitanjem zakonitosti lišenja slobode, tako da je slijedom toga i izveo pogrešan zaključak da se u apelantovom slučaju nije radilo o neosnovanom lišenju slobode u smislu odredaba člana 437. ZKPBiH. Međutim, Ustavni sud ponavlja kako činjenica da je apelant bio zakonito lišen slobode, tj. da mu je pritvor bio određen i produžen u skladu s odredbama člana 132. ZKPBiH (dakle zbog postojanja osnovane sumnje kao općeg uvjeta i posebnih pritvorskih razloga), ne znači da je istovremeno bio osnovano lišen slobode, budući da se osnovanost ili neosnovanost lišenja slobode vezuje za ishod krivičnog postupka, a ne za zakonitost ili nezakonitost pritvora. S obzirom na to, Ustavni sud smatra da je osporeno rješenje Apelacionog odjeljenja Suda BiH, kao konačna odluka u ovom postupku, zasnovano na proizvoljnoj primjeni odredaba člana 436. stav 1. tačka a) i člana 437. ZKPBiH, što je za posljedicu imalo kršenje apelantovog prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.

25. Na osnovu izloženog, Ustavni sud zaključuje da je povrijeđeno apelantovo pravo iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije. Stoga, Ustavni sud smatra da je bilo potrebno, s ciljem zaštite apelantovih ustavnih prava, ukinuti osporenu odluku, te predmet vratiti Apelacionom odjeljenju Suda BiH kako bi taj sud donio novu odluku u skladu s garancijama iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.

Ostali navodi

26. U pogledu apelantovih navoda da su mu osporenim odlukama povrijeđena prava iz člana II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5. stav 5. Evropske konvencije, te člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 2. Evropske konvencije, Ustavni sud ukazuje da se u predmetnom postupku ni na koji način nije odlučivalo o pravima koja su garantovana navedenim članovima. Stoga, Ustavni sud smatra da nije potrebno posebno razmatrati navodne povrede tih prava.

VIII. Zaključak

27. Ustavni sud zaključuje da postoji kršenje apelantovog prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije jer je Sud BiH, pri donošenju svoje odluke, proizvoljno primijenio odredbe člana 436. stav 1. tačka a) i člana 437. ZKPBiH, budući da je pitanje osnovanosti ili neosnovanosti lišenja slobode poistovjetio s pitanjem zakonitosti ili nezakonitosti lišenja slobode.

28. Na osnovu člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.

29. Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.

Predsjednica
Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Valerija Galić, s. r.