Službeni glasnik BiH, broj 20/15

Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 27/12, rješavajući apelaciju Stojana Mučibabića, na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 57. stav (2) tačka b), člana 59. st. (1) i (2), člana 62. stav (1) i člana 74. Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine – Prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 94/14), u sastavu: Valerija Galić, predsjednica Miodrag Simović, potpredsjednik Seada Palavrić, potpredsjednica Mato Tadić, sudija Mirsad Ćeman, sudija Zlatko M. Knežević, sudija na sjednici održanoj 10. februara 2015. godine donio je

ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU

Usvaja se apelacija Stojana Mučibabića.

Utvrđuje se povreda prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda u odnosu na početak toka zatezne kamate i u odnosu na donošenje odluke u razumnom roku u postupku koji je okončan Presudom Vrhovnog suda Republike Srpske broj 118 0 P 000394 09 Rev od 26. oktobra 2011. godine.

Ukida se Presuda Vrhovnog suda Republike Srpske broj 118 0 P 000394 09 Rev od 26. oktobra 2011. godine u dijelu u kojem je odlučeno o početku toka zatezne kamate.

Predmet se vraća Vrhovnom sudu Republike Srpske, koji je dužan da po hitnom postupku donese novu odluku, u skladu s članom II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i članom 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Nalaže se Vladi Republike Srpske da apelantu Stojanu Mučibabiću, u roku od tri mjeseca od dana prijema ove odluke, isplati iznos od 2.250,00 KM na ime naknade nematerijalne štete zbog nedonošenja odluke u razumnom roku.

Nalaže se Vrhovnom sudu Republike Srpske i Vladi Republike Srpske da, u skladu s članom 72. stav (5) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, u roku od tri mjeseca od dana dostavljanja ove odluke, obavijeste Ustavni sud Bosne i Hercegovine o preduzetim mjerama s ciljem izvršenja ove odluke.

Odluku objaviti u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine", "Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine", "Službenom glasniku Republike Srpske" i "Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine".

OBRAZLOŽENJE

I. Uvod

1. Stojan Mučibabić (u daljnjem tekstu: apelant) iz Plužina, Kifino Selo, podnio je 4. januara 2012. godine apelaciju Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) protiv Presude Vrhovnog suda Republike Srpske (u daljnjem tekstu: Vrhovni sud) broj 118 0 P 000394 09 Rev od 26. oktobra 2011. godine. Apelant je, također, podnio zahtjev za donošenje privremene mjere kojom bi Ustavni sud zabranio protivizvršenje prema Presudi Vrhovnog suda broj 118 0 P 000394 09 Rev od 26. oktobra 2011. godine do donošenja odluke o apelaciji.

II. Postupak pred Ustavnim sudom

2. Ustavni sud je donio Odluku broj AP 27/12 od 23. februara 2012. godine, kojom je odbio apelantov zahtjev za donošenje privremene mjere.

3. Na osnovu člana 22. st. 1. i 2. prethodnih Pravila Ustavnog suda ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" br. 60/05, 64/08 i 51/09), koja su važila u vrijeme preduzimanja navedenih radnji, od Vrhovnog suda, Okružnog suda u Trebinju (u daljnjem tekstu: Okružni sud), Osnovnog suda u Trebinju, Odjeljenje u Nevesinju (u daljnjem tekstu: Osnovni sud), i JP "Putevi Republike Srpske" (u daljnjem tekstu: tuženi) zatraženo je 11. januara 2012. godine da dostave odgovore na apelaciju.

4. Vrhovni sud je dostavio odgovor 20. januara 2012. godine, Okružni sud 25. januara 2012. godine, Osnovni sud 1. februara 2012. godine i tuženi 2. februara 2012. godine.

III. Činjenično stanje

5. Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelantovih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.

6. Apelant je Osnovnom sudu u Mostaru podnio tužbu protiv SIZ-a za magistralne puteve (u daljnjem tekstu: pravni prednik tuženog) radi naknade štete koju je u periodu od 1980. godine do 1988. godine pretrpio zatrpavanjem kamenjem i drugim materijalom pristupnog puta i okoline oko mlinice (vodenice) i onemogućavanja njenog korištenja uslijed vršenja radova na proširenju magistralnog puta Nevesinje – Gacko, koje je u augustu 1980. godine obavljao GRO "Put" Sarajevo, a investitor je bio pravni prednik tuženog.

7. Osnovni sud u Mostaru je donio Presudu broj P. 441/82 od 12. decembra 1988. godine, kojom je usvojen apelantov tužbeni zahtjev i obavezan pravni prednik tuženog da apelantu na ime štete za traženi period isplati iznose u tadašnjim YU dinarima, koji su precizirani u presudi, kao i da napravi pristupni put do mlina koji je izgrađen na parceli preciziranoj u presudi, s potpornim zidovima, te da sravni i očisti teren oko mlina koji je zatrpan kamenjem i drugim materijalom.

8. U toku rata spis je u većem dijelu uništen. Na apelantovo traženje, Općinski sud II u Mostaru donio je Naredbu broj SU 276/01 od 13. oktobra 2001. godine, kojom je naređeno obnavljanje spisa, što je odobreno na raspravi održanoj 5. februara 2002. godine, te utvrđeno da su od dokumenata iz starog spisa dostupni samo tužba iz 1981. godine i presuda Osnovnog suda u Mostaru od 12. decembra 1988. godine. Nakon toga, Općinski sud II u Mostaru proglasio se nenadležnim i to Rješenjem broj P.256/01 od 5. februara 2002. godine i spis ustupio Osnovnom sudu kao mjesno i stvarno nadležnom sudu, kako bi nastavio postupak u odnosu na dio tužbenog zahtjeva kojim je apelant tražio naknadu štete zbog izgubljene dobiti i naknadu troškova nastalih prilikom izgradnje pristupnog puta i ravnanja terena oko mlinice.

9. Nakon toga nije bilo nikakvih aktivnosti do početka 2007. godine kada je apelant precizirao-uredio tužbu na način da je kao tuženog označio tuženog JP "Putevi RS", te povukao tužbu u odnosu na tuženog DD "Put" Sarajevo. Apelant je precizirao tužbeni zahtjev na potraživanje izmakle dobiti i naknadu troškova nastalih prilikom uređenja puta, te zatražio iznos od 94.748,50 KM, nakon čega je tužba dostavljena tuženom na odgovor. Na pripremnom ročištu određeno je vještačenje poljoprivredne i građevinske struke. Vještak poljoprivredne struke dostavio je nalaz i mišljenje u junu 2007. godine, a vještak građevinske struke u augustu 2007. godine.

10. Nakon toga, Presudom Osnovnog suda broj P.50/02 od 29. novembra 2007. godine odbijen je dio apelantovog tužbenog zahtjeva kojim je tražio da mu tuženi isplati naknadu štete zbog izgubljene dobiti u iznosu od 91.854,00 KM, a dio tužbenog zahtjeva koji se odnosio na potraživanje po osnovu troškova nastalih prilikom izgradnje pristupnog puta i ravnanja terena oko mlinice usvojen je i tuženi obavezan da apelantu isplati iznos od 2.894,50 KM sa zakonskom zateznom kamatom od dana presuđivanja pa do isplate i da mu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 686,40 KM. U obrazloženju presude je navedeno da se postupak vodio na osnovu rekonstruiranog uništenog spisa Osnovnog suda u Mostaru, koji je ustupljen Osnovnom sudu na postupak. Navedeno je i da je prigovor zastare potraživanja neosnovan jer je nesporno da je apelant tužbu podnio 1981. godine, a šteta je nastala 1980. godine, iz čega proizlazi, kako je naveo Osnovni sud, da je tužba podnesena u skladu s rokovima iz člana 376. Zakona o obligacionim odnosima (u daljnjem tekstu: ZOO). Također je obrazloženo da je neosnovan i prigovor nedostatka pasivne legitimacije tuženog, jer je, kako je naveo taj sud, utvrđeno da je tuženi pravni sljednik SIZ-a za magistralne puteve. Navedeno je da je u toku postupka izvršen uvid u nalaz i mišljenje vještaka poljoprivredne struke, građevinske struke i u Presudu Osnovnog suda u Mostaru broj P.441/82 od 12. decembra 1998. godine, te da sud nije mogao prihvatiti nalaz vještaka poljoprivredne struke jer je paušalan, dvosmislen i zasnovan na pretpostavkama pobliže navedenim u presudi. Zbog navedenog, Osnovni sud je odbio dio apelantovog tužbenog zahtjeva koji se odnosio na naknadu štete za izgubljenu dobit jer iz navedenog nalaza i mišljenja vještaka nije mogao utvrditi izgubljenu dobit koju bi apelant ostvario da je u spornom periodu mlin radio. S druge strane, Osnovni sud je prihvatio nalaz vještaka građevinske struke uz obrazloženje da je vještak nalaz uradio nakon neposrednog opažanja prilikom uviđaja na licu mjesta, zbog čega je Osnovni sud utvrdio da je tuženi prilikom izvođenja radova na magistralnom putu Nevesinje – Gacko apelantu počinio materijalnu štetu za čiju je sanaciju potrebno 2.894,50 KM.

11. Protiv navedene presude žalbe su Okružnom sudu izjavili i apelant i tuženi. Okružni sud je Presudom broj 015-0-Gž-08-000 064 od 12. novembra 2008. godine apelantovu žalbu djelimično uvažio na način da je presudu Osnovnog suda preinačio u dijelu u kojem je odbijen dio tužbenog zahtjeva koji se odnosio na naknadu štete zbog izmakle dobiti i obavezao tuženog da apelantu po tom osnovu isplati iznos od 57.834,00 KM sa zakonskom zateznom kamatom od 12. decembra 1988. godine i naknadi mu troškove postupka u iznosu od 17.040,00 KM, računajući od prvog dana poslije dostavljanja presude tuženom kao stranci kojoj je naloženo činjenje pod prijetnjom prinudnog izvršenja. Odbijen je preostali dio apelantovog tužbenog zahtjeva za isplatu iznosa preko dosuđenog. Presudom je odbijena žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u dijelu u kojem je usvojen dio tužbenog zahtjeva koji se odnosi na troškove nastale prilikom izgradnje pristupnog puta i ravnanja terena oko mlinice. U obrazloženju presude je, između ostalog, navedeno da je Okružni sud na sjednici Vijeća izveo dokaz saslušanjem vještaka poljoprivredne struke, čiji je nalaz prvostepeni sud odbio, kao i saslušanjem svjedoka pobliže navedenih u presudi, koji nisu saslušani u postupku pred prvostepenim sudom, ali su saslušani u postupku pred bivšim Osnovnim sudom u Mostaru, te je nesporno utvrdio da je u toku izvođenja građevinskih radova na magistralnom putu zatrpan pristupni put i okolina oko apelantovog mlina koji se nalazio na rijeci Zalomci, zbog čega je onemogućen rad apelantovog mlina.

12. S tim u vezi, Okružni sud je naveo da je odredbama člana 189. stav 1. ZOO-a propisano da oštećenik ima pravo kako na naknadu obične štete tako i na naknadu izmakle dobiti, te kako je u konkretnom slučaju, prema zaključku Okružnog suda, apelant i dokazao da mu je nastala šteta i da je zbog toga izgubio zaradu, preinačio je prvostepenu presudu i apelantu dosudio iznos kao u izreci presude, a koji je utvrđen na način pobliže naveden u presudi. Okružni sud je istakao i da apelantu na dosuđeni iznos materijalne štete u vidu izmakle koristi pripada i zakonska zatezna kamata od 12. decembra 1988. godine. S tim u vezi, istaknuto je da je odredbom člana 186. ZOO-a propisano da se obaveza naknade štete smatra dospjelom od trenutka nastanka štete. Navedeno je i da je odredbama člana 277. ZOO-a propisano da je dužnik koji zakasni s ispunjenjem novčane obaveze dužan isplatiti pored glavnice i zateznu kamatu, a kako se u konkretnom slučaju radi o materijalnoj šteti, to, prema shvatanju Okružnog suda, apelantu pripada zakonska zatezna kamata od dana nastanka štete, a to je, kako je naveo taj sud, u skladu i s praksom Ustavnog suda. Međutim, Okružni sud je naveo da, budući da je sud dužan da se kreće u okviru tužbenih zahtjeva, te da je apelant zahtijevao zateznu kamatu od donošenja presude bivšeg Osnovnog suda u Mostaru od 12. decembra 1988. godine, to mu je Okružni sud i dosudio zatezne kamate od tog dana, pogotovo što je apelantu šteta nastala još u augustu 1980. godine i kontinuirano je trajala sve do kraja. Ostale žalbene navode apelanta i tuženog Okružni sud je odbio kao neosnovane.

13. Protiv navedene presude tuženi je izjavio reviziju Vrhovnom sudu, koji je Presudom broj 118 0 P 000394 09 Rev od 26. oktobra 2011. godine reviziju djelimično uvažio i preinačio drugostepenu presudu u dijelu koji se odnosi na odluku o zakonskoj zateznoj kamati, tako da se kamata dosuđuje od 12. novembra 2008. godine (tj. donošenja drugostepene odluke kojom je preinačena prvostepena presuda na način da je usvojen i dio tužbenog zahtjeva koji se odnosio na naknadu štete zbog izmakle dobiti) umjesto od 12. decembra 1988. godine. U preostalom dijelu revizija je odbijena. U obrazloženju je, između ostalog, navedeno da je osnovan prigovor tuženog da osporenom presudom nije pravilno odlučeno o trenutku početka toka zatezne kamate. S tim u vezi, Vrhovni sud je naveo da je o visini štete na ime izmakle koristi odlučeno prema cijenama žita u vrijeme donošenja drugostepene presude, a koje se nisu značajno mijenjale od vremena izrade nalaza vještaka poljoprivredne struke. Kako je, prema obrazloženju Vrhovnog suda, tuženi tek donošenjem osporene drugostepene presude saznao za visinu svoje obaveze prema apelantu, pa se njegovo kašnjenje zbog neispunjenja obaveze može računati tek od toga dana, shodno odredbama člana 277. ZOO-a, Vrhovni sud je zateznu kamatu dosudio od dana donošenja drugostepene presude.

IV. Apelacija

a) Navodi iz apelacije

14. Apelant smatra da mu je osporenom presudom prekršeno pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija). Kršenje tog prava apelant vidi u proizvoljnoj primjeni prava u odnosu na početak toka zatezne kamate i smatra da je kamata trebala biti dosuđena od dana nastanka štete, a što, prema apelantovim navodima, u svojoj praksi podržavaju i svi sudovi u Federaciji BiH i Ustavni sud. Kršenje prava na pravično suđenje apelant vidi i u činjenici da je postupak trajao nerazumno dugo jer je započeo još 1981. godine, pa traži da mu Ustavni sud dosudi naknadu nematerijalne štete zbog nedonošenja sudske odluke u razumnom roku u iznosu od ukupno 6.350,00 KM.

b) Odgovor na apelaciju

15. Vrhovni sud je naveo da je apelacija neosnovana i da je treba odbiti.

16. Okružni sud je naveo da je tačan apelantov navod da je pogrešan stav Vrhovnog suda o početku toka zatezne kamate od dana presuđivanja, a ne od dana nastanka štete, kao i da je postupak bez ikakvog razloga trajao neopravdano dugo, te da zbog toga apelaciju treba usvojiti.

17. Osnovni sud je naveo da u postupku pred tim sudom nije bilo kršenja prava na koja se apelant poziva, te da je apelacija neosnovana.

18. Tuženi je naveo da su neosnovani navodi iz apelacije, te da je pravilna odluka Vrhovnog suda o dodjeli kamata od dana presuđivanja jer su kamate određene u odnosu na cijene iz tog vremena, a ne u odnosu na cijene iz 1980-ih godina. Također, navodi da postupak nije nerazumno dugo trajao jer je apelant namiren i isplaćen mu je dug još 2008. godine, pa da je time apelant zakasnio s navodima o dužini trajanja postupka zbog čega tuženi smatra da apelaciju treba odbiti.

V. Relevantni propisi

19. Zakon o obligacionim odnosima ("Službeni list SFRJ" br. 29/78, 39/85 i 57/09, te "Službeni glasnik Republike Srpske" br. 17/93, 3/96, 39/03 i 74/04) u relevantnom dijelu glasi:

Član 186.

Obaveza naknade štete smatra se dospjelom od trenutka nastanka štete.

Član 189. st. 1. i 2.

Oštećenik ima pravo kako na naknadu obične štete, tako i na naknadu izmakle koristi.

Visina naknade štete određuje se prema cijenama u vrijeme donošenja sudske odluke, izuzev slučaja kad zakon naređuje šta drugo.

Član 277.

Dužnik koji zadocni sa ispunjenjem novčane obaveze duguje pored glavnice i zateznu kamatu po stopi utvrđenoj saveznim zakonom.

20. Zakon o parničnom postupku ("Službeni list SFRJ" br. 4/77, 36/77, 36/80, 69/82, 58/84, 74/87, 57/89, 20/90, 27/90 i 35/91, "Službeni glasnik Republike Srpske" br. 17/93, 14/94, 32/94, 58/03, 85/03, 74/05, 63/07, 105/08, 45/09 i 49/09) u relevantnom dijelu glasi:

Član 10.

Sud je dužan nastojati da se postupak provede bez odugovlačenja i sa što manje troškova te onemogućiti svaku zloupotrebu prava koja strankama pripadaju u postupku.

VI. Dopustivost

21. U skladu s članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, Ustavni sud, također, ima apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom Ustavu, kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.

22. U skladu s članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njome osporava, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako se podnese u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku koji je koristio.

23. U konkretnom slučaju, predmet osporavanja apelacijom je Presuda Vrhovnog suda broj 118 0 P 000394 09 Rev od 26. oktobra 2011. godine, protiv koje nema drugih djelotvornih pravnih lijekova mogućih prema zakonu. Zatim, osporenu presudu apelant je primio 26. decembra 2011. godine, a apelacija je podnesena 4. januara 2012. godine, tj. u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda. Konačno, apelacija ispunjava i uvjete iz člana 18. st. (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, jer ne postoji neki formalni razlog zbog kojeg apelacija nije dopustiva, niti je očigledno (prima facie) neosnovana.

24. Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da apelacija ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti.

VII. Meritum

25. Apelant osporava navedenu presudu tvrdeći da su mu tom presudom prekršena prava iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.

26. Član II/3. Ustava Bosne i Hercegovine u relevantnom dijelu glasi:

Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:

e) Pravo na pravično saslušanje u građanskim i krivičnim stvarima i druga prava u vezi sa krivičnim postupkom.

27. Član 6. stav 1. Evropske konvencije u relevantnom dijelu glasi:

1. Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivične optužbe protiv njega, svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim, zakonom ustanovljenim sudom.

A) U odnosu na primjenu materijalnog prava

28. Ustavni sud zapaža da se postupak pred redovnim sudovima odnosio na naknadu materijalne štete nastale na apelantovim nekretninama zbog proširenja magistralnog puta, dakle, da se ticao građanskih prava i obaveza, te da se stoga na postupak primjenjuju garancije člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. Evropske konvencije.

29. Apelant tvrdi da mu je osporenim presudama prekršeno pravo na pravično suđenje jer su mu kamate dosuđene od dana donošenja drugostepene presude, a ne od nastanka štete, odnosno od dana od kojeg je zahtijevao zateznu kamatu. S tim u vezi, Ustavni sud ukazuje na to da, prema praksi Evropskog suda i Ustavnog suda, zadatak ovih sudova nije preispitivanje zaključaka redovnih sudova u pogledu činjeničnog stanja i primjene prava (vidi Evropski sud, Pronina protiv Rusije, odluka o dopustivosti od 30. juna 2005. godine, aplikacija broj 65167/01). Naime, Ustavni sud nije nadležan da supstituira redovne sudove u procjeni činjenica i dokaza, već je, općenito, zadatak redovnih sudova da ocijene činjenice i dokaze koje su izveli (vidi Evropski sud, Thomas protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 10. maja 2005. godine, aplikacija broj 19354/02). Zadatak Ustavnog suda je da ispita jesu li, eventualno, povrijeđena ili zanemarena ustavna prava (pravo na pravično suđenje, pravo na pristup sudu, pravo na djelotvoran pravni lijek i dr.), te da li je primjena zakona bila, eventualno, proizvoljna ili diskriminacijska.

30. Ustavni sud se, dakle, prema navedenome stavu, može izuzetno, kada ocijeni da je u određenom postupku redovni sud proizvoljno postupao kako u utvrđivanju činjenica tako i u primjeni relevantnih pozitivnopravnih propisa (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 311/04 od 22. aprila 2005. godine, stav 26), upustiti u ispitivanje načina na koji su nadležni sudovi utvrđivali činjenice i na tako utvrđene činjenice primijenili pozitivnopravne propise. U kontekstu navedenog, Ustavni sud podsjeća i na to da je u više svojih odluka istakao da očigledna proizvoljnost u primjeni relevantnih propisa nikada ne može voditi ka pravičnom postupku (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 1293/05 od 12. septembra 2006. godine, tačka 25. i dalje). Stoga će Ustavni sud u konkretnom slučaju, s obzirom na pitanja koja apelant problematizira, ispitati da li je osporena presuda zasnovana na proizvoljnoj primjeni pozitivnopravnih propisa.

31. U vezi s navodima o proizvoljno dosuđenoj kamati od dana donošenja drugostepene presude, umjesto od dana nastanka štete, tj. dana od kojeg je apelant tražio naknadu, Ustavni sud podsjeća na to da je u svojoj praksi u nizu predmeta rješavao činjenično i pravno pitanje vezano za početak toka zatezne kamate (vidi, npr., Ustavni sud, odluke br. AP 624/10 od 13. marta 2013. godine, AP 1433/06 od 13. septembra 2007. godine, AP 1757/06 od 8. jula 2008. godine, AP 3013/06 od 29. aprila 2009. godine, dostupne na www.ustavnisud.ba). U navedenim odlukama usvojen je stav da se pri određivanju naknade materijalne štete zatezna kamata dosuđuje od dana nastanka štete. Naime, Ustavni sud je u Odluci broj AP 1757/06, stav 43, istakao da je članom 186. ZOO-a propisano da se obaveza naknade štete smatra dospjelom od trenutka nastanka štete. Dalje, članom 277. navedenog zakona propisano je da dužnik koji zakasni s ispunjenjem novčane obaveze duguje, uz glavnicu, i zateznu kamatu. Stoga, prema mišljenju Ustavnog suda, iako navedenim članovima eksplicitno nije navedeno od kada se zatezna kamata dosuđuje pri materijalnoj šteti, ipak, iz navedenih zakonskih odredaba proizlazi da bi zateznu kamatu u slučaju materijalne štete trebalo dosuditi od dana nastanka štete. Ustavni sud je u navedenim odlukama zaključio da je prekršeno pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije zbog toga što su sudovi proizvoljno primijenili materijalno pravo u pogledu početka toka zakonske zatezne kamate pri dosuđivanju naknade materijalne štete.

32. S obzirom na to da je i u konkretnom slučaju apelantu presudom Okružnog suda preinačena prvostepena presuda i dosuđena mu naknada materijalne štete, a da je Vrhovni sud preinačio tu presudu u dijelu u kojem je odlučeno o početku toka zatezne kamate tako da su apelantu zatezne kamate dosuđene od dana donošenja drugostepene presude, uz obrazloženje da je tuženi tek donošenjem drugostepene presude saznao za visinu svoje obaveze u odnosu na apelanta, Ustavni sud se umjesto posebnog obrazloženja ove odluke u odnosu na početak toka zatezne kamate poziva na obrazloženje iz Odluke broj AP 1757/06, jer se ono u cijelosti može primijeniti i na konkretan slučaj. Zbog navedenog, Ustavni sud smatra osnovanim apelantove navode o proizvoljnoj primjeni materijalnog prava u odnosu na početak toka zatezne kamate.

33. Zbog navedenog, Ustavni sud smatra da je u konkretnom slučaju prekršeno pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije uslijed proizvoljne primjene materijalnog prava u odnosu na odluku redovnog suda o početku toka zatezne kamate.

B) U odnosu na suđenje u razumnom roku

a) Relevantni principi

34. Ustavni sud, prije svega, ističe da se, prema konzistentnoj praksi Evropskog i Ustavnog suda, razumnost dužine trajanja postupka mora ocijeniti u svjetlu okolnosti pojedinog predmeta, vodeći računa o kriterijima uspostavljenim sudskom praksom Evropskog suda, a naročito o složenosti predmeta, ponašanju strana u postupku i nadležnog suda ili drugih javnih vlasti, te o značaju koji konkretna pravna stvar ima za apelanta (vidi Evropski sud, Mikulić protiv Hrvatske, aplikacija broj 53176/99 od 7. februara 2002. godine, Izvještaj broj 2002-I, stav 38).

b) Period koji se uzima u obzir

35. Ustavni sud zapaža da je postupak povodom apelantove tužbe pokrenut 1981. godine. Međutim, period koji ratione temporis ulazi u nadležnost Ustavnog suda ne počinje tada, već 14. decembra 1995. godine kada je Ustav Bosne i Hercegovine stupio na pravnu snagu. Međutim, u ocjenjivanju razumnosti dužine postupka na koji apelant ukazuje, Ustavni sud će uzeti u obzir stadij postupka dostignut do 14. decembra 1995. godine (loc. cit., presuda Mikulić, stav 37). U vezi s navedenim, Ustavni sud zapaža da je u vrijeme kada je zasnovana nadležnost Ustavnog suda postupak već trajao 14 godina, a od zasnivanja nadležnosti Ustavnog suda do okončanja postupka, tj. do donošenja osporene presude (26. oktobra 2011. godine) trajao je 15 godina i 10 mjeseci, odnosno da je postupak ukupno trajao 29 godina i 10 mjeseci.

c) Analiza razumnosti trajanja postupka

36. U konkretnom slučaju se radi o postupku utvrđivanja odgovornosti za materijalnu štetu nastalu na nekretninama uslijed radova na proširenju magistralnog puta. S tim u vezi, Ustavni sud smatra da se ne radi o naročito složenim činjeničnim i pravnim pitanjima koja je sud trebao razmotriti.

37. Ustavni sud zapaža da je, nakon zasnivanja nadležnosti Ustavnog suda (14. decembra 1995. godine), apelant 2001. godine podnio zahtjev da se nastavi postupak, nakon čega je Osnovni sud utvrdio da je u toku rata spis skoro u potpunosti uništen, te je u februaru 2002. godine na raspravi pred tim sudom odlučeno da se spis rekonstruira i nastavi postupak. Shodno navedenom, Ustavni sud zapaža da nakon zasnivanja nadležnosti Ustavnog suda nije bilo nikakvih aktivnosti na predmetu skoro punih šest godina. Ustavni sud zapaža da, nakon toga, u postupku ponovo nije bilo nikakvih aktivnosti do početka 2007. godine kada je apelantu tužba dostavljena na uređenje, te proslijeđena tuženom na odgovor, nakon čega je 29. novembra 2007. godine donesena prvostepena presuda. Iz navedenog proizlazi da je postupak pred prvostepenim sudom od dana dostavljanja u rad trajao ukupno pet godina i devet mjeseci. Nakon toga, žalbeni postupak pred Okružnim sudom trajao je godinu dana, a revizioni postupak pred Vrhovnim sudom nešto malo manje od tri godine. S tim u vezi, Ustavni sud zapaža da Osnovni sud u odgovoru na apelaciju nije dao niti jedan razlog koji bi se mogao smatrati razumnim i objektivnim opravdanjem za ovako dugo trajanje postupka pred tim sudom i u njegovoj ukupnosti. Nasuprot tome, Okružni sud je u odgovoru na apelaciju naveo da je postupak bez ikakvog razloga nerazumno dugo trajao. Ustavni sud, također, zapaža da je nakon dostavljanja tužbe apelantu na uređenje i zakazivanja pripremnog ročišta prvostepena odluka donesena u roku od manje od godinu dana, a i postupak povodom žalbe je trajao nešto manje od godinu dana, ali da taj relativno kratak period koji je bio potreban za donošenje odluka na dvije sudske instance ne može umanjiti odgovornost redovnih sudova za ovako dugo trajanje postupka u predmetu koji nije naročito složen. Dakle, Ustavni sud smatra da odgovornost za ovako dugo trajanje postupka snose redovni sudovi.

38. Ocjenjujući sve navedeno, kao i kriterije koji su navedeni u prethodnim tačkama ove odluke, uključujući zaključak o složenosti predmeta, njegov status 14. decembra 1995. godine, odnosno ukupnu dužinu postupka od 29 godina i 10 mjeseci, kao i ponašanje redovnih sudova, Ustavni sud smatra da dužina postupka ne zadovoljava zahtjev razumnosti iz člana 6. stav 1. Evropske konvencije, te da postoji kršenje prava na suđenje u razumnom roku kao jednog od elemenata prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.

d) Pitanje naknade nematerijalne štete

39. Apelant je zatražio da mu se naknadi šteta zbog dužine trajanja parničnog postupka. Prema članu 74. Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može u odluci kojom usvaja apelaciju odrediti naknadu nematerijalne štete, koju, u smislu stava 2. navedenog člana, određuje na osnovu pravednosti, uzimajući u obzir standarde koji proizlaze iz prakse Ustavnog suda.

40. Shodno navedenom, odlučujući o naknadi nematerijalne štete, Ustavni sud upućuje na ranije utvrđen princip određivanja visine naknade štete u ovakvim slučajevima (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 938/04, objavljena u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine" broj 20/06, st. 48-51). Prema utvrđenom principu, apelantu bi za svaku godinu odgađanja donošenja odluke trebalo isplatiti približno 150,00 KM, a ukoliko se radi o hitnom postupku, 300,00 KM. Imajući u vidu činjenicu da je dio parničnog postupka povodom apelantove tužbe koji ulazi u okvir nadležnosti Ustavnog suda ratione temporis trajao 15 godina i 10 mjeseci, apelantu se određuje naknada u visini od 2.250,00 KM. Taj iznos apelantu je dužna da isplati Vlada Republike Srpske, s obzirom na sjedište redovnih sudova, u roku od tri mjeseca od dana dostavljanja odluke.

VIII. Zaključak

41. Postoji kršenje prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije u odnosu na primjenu materijalnog prava kada je Vrhovni sud preinačio drugostepenu presudu i na utvrđeni iznos naknade materijalne štete zateznu kamatu dosudio od dana donošenja te presude, umjesto od dana nastanka štete, kako je regulirano relevantnim zakonskim odredbama. Postoji kršenje prava na pravično suđenje i u odnosu na donošenje odluke u razumnom roku kada je bez ikakvog objektivnog razloga postupak za utvrđivanje naknade materijalne štete ukupno trajao 29 godina i 10 mjeseci, od čega ratione temporis od zasnivanja nadležnosti Ustavnog suda 15 godina i 10 mjeseci.

42. Na osnovu člana 59. st. (1) i (2), člana 62. stav (1) i člana 74. Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.

43. Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.

Predsjednica
Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Valerija Galić, s. r.