Službeni glasnik BiH, broj 21/14
Ovaj akt nije unešen na bosanskom jeziku.
Ustavni sud Bosne i Hercegovine u plenarnom sazivu, u predmetu broj
U 2/13, rješavajući zahtjev
Kluba poslanika srpskog naroda u Domu naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine, na osnovu člana VI/3.a) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 59. stav 2. alineja 2. i člana 61. st. 1. i 3. Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" br. 60/05, 64/08 i 51/09), u sastavu:
Valerija Galić, predsjednica
Tudor Pantiru, potpredsjednik
Miodrag Simović, potpredsjednik
Seada Palavrić, potpredsjednica
Mato Tadić, sudija
Constance Grewe, sutkinja
Mirsad Ćeman, sudija
Margarita Caca-Nikolovska, sutkinja
Zlatko M. Knežević, sudija
na sjednici održanoj 24. maja 2013. godine donio je
ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU
Odbija se zahtjev
Kluba poslanika srpskog naroda u Domu naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine.
Utvrđuje se da je Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije Bosne i Hercegovine" br. 29/98, 49/00, 32/01, 61/02, 73/05, 59/06, 4/09 i 55/12) u odnosu na navode iz zahtjeva
Kluba poslanika srpskog naroda u Domu naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine.
Odluku objaviti u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine", "Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine", "Službenom glasniku Republike Srpske" i "Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine".
OBRAZLOŽENJE
I. Uvod
1. Klub poslanika srpskog naroda u Domu naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: podnosilac zahtjeva) podnio je 16. januara 2013. godine Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) zahtjev za ocjenu usaglašenosti Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije BiH" br. 29/98, 49/00, 32/01, 61/02, 73/05, 59/06 i 4/09) i Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije BiH" broj 55/12) sa odredbama člana I/2, člana II/3.k) i člana II/4. Ustava Bosne i Hercegovine.
II. Postupak pred Ustavnim sudom
2. Budući da je zahtjev sadržavao određene formalne nedostatke, Ustavni sud 29. januara 2013. godine zatražio je od podnosioca zahtjeva da otkloni nedostatke. Podnosilac zahtjeva je 14. februara 2013. godine postupio po traženom.
3. Na osnovu člana 22. stav 1. Pravila Ustavnog suda, od Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine, Predstavničkog doma i Doma naroda zatraženo je 18. februara 2013. godine da dostave odgovore na zahtjev.
4. Predstavnički dom i Dom naroda nisu dostavili odgovore na zahtjev.
III. Zahtjev
a) Navodi iz zahtjeva
5. Podnosilac zahtjeva je naveo da Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije BiH" br. 29/98, 49/00, 32/01, 61/02, 73/05, 59/06 i 4/09) diskriminira u uživanju prava na imovinu penzionere koji žive na teritoriji Republike Srpske, zato što ovaj zakon treba sadržavati odredbe prema kojim bi i penzioneri koji sada žive u Republici Srpskoj mogli podnijeti zahtjev za penziju kod nosioca osiguranja u Federaciji BiH. To pravo ovim penzionerima pripada zato što su penziju ostvarili (prije početka rata u BiH) kod bivšeg Društvenog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje BiH Sarajevo i isplata penzije im je vršena (prije početka rata u BiH) na teritoriji sadašnje Federacije BiH. Osim toga, podnosilac zahtjeva je naveo da Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije BiH" broj 55/12) i dalje diskriminira penzionere koji sada žive u Republici Srpskoj. Ovim zakonom (u članu 141a), u smislu naloga Evropskog suda za ljudska prava (u daljnjem tekstu: Evropski sud), samo je djelomično otklonjena diskriminacija s obzirom na to da je to pravo propisano samo za povratnike u Federaciju BiH. Zbog toga, ovakva zakonska rješenja nisu u saglasnosti sa odredbama člana I/2, člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana II/4. Ustava Bosne i Hercegovine.
6. Podnosilac zahtjeva je, dalje, naveo da je Evropski sud u predmetu Karanović (vidi, Evropski sud, predmet
Karanović protiv Bosne i Hercegovine, zahtjev broj 39462/03, presuda od 20. novembra 2007. godine) zaključio: "Kršenje prava podnosilaca zahtjeva zajamčenog članom 6. u vezi je s propustom vlasti da otkloni diskriminaciju iz penzijskog zakonodavstva bez obzira na odluku Doma za ljudska prava o tom pitanju. Činjenično stanje otkriva postojanje nedostatka u domaćem pravnom sistemu, koji se odražava na jednu kategoriju građana (tj. penzionera koji žive u Federaciji Bosne i Hercegovine, koji su bili interno raseljeni na teritoriju Republike Srpske tokom oružanog sukoba)....Sud naglašava da su, prema članu 46, visoke strane ugovornice preuzele obaveze poštivanja konačnih presuda Suda u svakom predmetu gdje su strane u sporu i čije izvršenje nadgleda Komitet ministara Vijeća Evrope. Iz toga slijedi, između ostaloga, da presuda kojom je Sud utvrdio kršenje nameće tuženoj državi zakonsku obavezu ne samo plaćanja iznosa dosuđenih kao pravedna naknada po članu 41. nego i određivanja, uz nadzor Komiteta ministara, općih i/ili pojedinačnih mjera koje treba usvojiti u domaćem zakonodavstvu, kako bi se okončala kršenja koja je Sud ustanovio i koliko je moguće ispravile posljedice kršenja (vidjeti
Scozzari i Giunta protiv Italije, br. 39221/98 i 41963/98, § 249, ECHR 2000-Viii, i
Broniowski protiv Poljske, br. 31443/96, § 192,ECHR 2004-V). Dalje, iz Konvencije proizlazi, a naročito iz člana 1, da su se ratifikacijom Konvencije strane ugovornice obavezale na usklađivanje domaćeg zakonodavstva s Konvencijom. Prema tome, obaveza tužene države je odstraniti svaku zapreku u svojem pravnom sistemu koja bi mogla biti smetnja adekvatnom rješenju situacije podnosilaca zahtjeva (vidjeti
Maestri protiv Italije, br. 39748/98, § 47, ECHR 2004-I, i
Assanidze protiv Gruzije, br. 71503/01, § 198, ECHR 2004-II)."
7. Podnosilac zahtjeva je istakao da je Evropski sud u predmetu
Šekerović i Pašalić (vidi, Evropski sud, predmet
Šekerović i Pašalić protiv Bosne i Hercegovine, aplikacije br. 5920/04 i 67396/09, presuda od 8. marta 2011. godine) zaključio "da tužena država treba, u roku od šest mjeseci od dana kada ova presuda postane konačna u skladu sa članom 44. stav 2. Konvencije, osigurati da se pozitivno zakonodavstvo izmijeni na način da se aplikantima i ostalima koji se nalaze u takvoj situaciji omogući, ako to žele, da traže isplatu penzije od Zavoda PIO Federacije...". Podnosilac zahtjeva je podsjetio na to da je Bosna i Hercegovina takvu obavezu preuzela ratifikacijom Evropske konvencije zbog čega je obavezna da ukloni svaku prepreku u svom pravnom sistemu koja je izvor kršenja prava garantiranih Evropskom konvencijom.
8. Osim toga, podnosilac zahtjeva je ukazao i da je Ustavni sud u predmetima br. CH/00/6413, CH/016825, CH/02/9967, CH/03/13031, Dragoslav Vuković, Miloje Ilić, Mlađen Šekerović, Zora Buha donio Odluku broj CH/00/6413 od 27. juna 2007. godine u kojoj je zaključio " jednoglasno, da je Federacija Bosne i Hercegovine diskriminirala podnosioce prijava u uživanju njihovih prava na socijalnu sigurnost prema članu 9. Međunarodnog ugovora o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima...".
9. Podnosilac zahtjeva je istakao da Bosna i Hercegovina (u daljnjem tekstu: BiH) nije preduzela adekvatne mjere na osnovu kojih bi u potpunosti otklonila izvor diskriminacije u skladu sa nalogom Evropskog suda u predmetima Karanović protiv Bosne i Hercegovine i Šekerović i Pašalić protiv Bosne i Hercegovine, niti obavezu koju joj nameće sâm čin ratificiranja Konvencije. U međuvremenu Federacija BiH donijela je Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju kojim je u članu 141a. propisala:
Povratnici iz Republike Srpske u Federaciju Bosne i Hercegovine koji su bili korisnici penzija ostvarenih u Društvenom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje Bosne i Hercegovine Sarajevo i kojim je isplata penzije vršena na teritoriji današnje Federacije Bosne i Hercegovine do 30. aprila 1992. godine, od dana podnošenja zahtjeva, imaju pravo na penziju kod nosioca osiguranja u Federaciji Bosne i Herecegovine.
Pravo iz stava 1. ovog člana mogu ostvariti lica koja su se vratila u Federaciju Bosne i Hercegovine i koja su stekla status povratnika u smislu Zakona o raseljenim licima i povratnicima u Federaciji Bosne i Hercegovine i izbjeglicama iz Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH" broj 15/05). Korisnici penzija iz stava 1. ovog člana, kojima je nakon povratka iz Republike Srpske u Federaciju Bosne i Hercegovine nosilac osiguranja priznao pravo na isplatu penzije, zadržavaju pravo na isplatu penzije i u slučaju ako se kasnije odsele u inozemstvo, a u skladu sa članom 107. Zakona.
10. Podnosilac zahtjeva je naveo da je ovakvim zakonskim rješenjem Federacija BiH u svom pravnom sistemu samo djelomično otklonila izvor diskriminacije, jer je priznala pravo na penziju samo licima koja su se vratila u svoje ranije prebivalište, a i dalje nije riješila pitanje statusa svih lica koja su ostvarila pravo na penziju u Federaciji BiH. Pošto se radi o negativnom određenju, u navedenim zakonima nije moguće navesti odredbu tih zakona, jer je Federacija BiH propustila da uvrsti u svoj penzijski sistem određenu kategoriju lica, a to su lica koja su ostvarila penziju na teritoriji Federacije BiH, a žive na području Republike Srpske. S tim u vezi, prema navodima podnosioca zahtjeva, Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju i Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju diskriminiraju penzionere u uživanju prava na imovinu, i to one koji žive na teritoriji Republike Srpske, zato što ovi zakoni treba da sadržavaju odredbe prema kojim bi i penzioneri koji sada žive u Republici Srpskoj mogli da podnesu zahtjev za penziju kod nosioca osiguranja u Federaciji BiH, a ne samo penzioneri koji su se vratili u Federaciju BiH. Zbog toga, ovakva zakonska rješenja i dalje nisu u saglasnosti sa odredbama člana I/2, člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana II/4. Ustava Bosne i Hercegovine. Naime, član I/2. Ustava Bosne i Hercegovine predviđa da je BiH zasnovana na demokratiji i vladavini prava, a pravna sigurnost predstavlja jedan od elemenata vladavine prava. Slijedeći navedeno, BiH je obavezna da osigura svim građanima da ostvare prava koja su stekli. Posebno treba imati u vidu da je pravo uskraćeno licima uglavnom srpske nacionalnosti, koja su izabrala prebivalište na teritoriji Republike Srpske, što je u osnovi diskriminatorno, a odredbama člana II/4. Ustava Bosne i Hercegovine zabranjeni su svi oblici diskriminacije. Osim toga, sporno zakonsko rješenje krši pravo na imovinu koje je garantirano članom II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine, jer penzije predstavljaju imovinu kako u smislu prakse Evropskog suda, tako i u smislu prakse Ustavnog suda.
V. Relevantni propisi
11. U
Ustavu Republike Srpske relevantna odredba glasi:
Član 68.
Član 68. zamijenjen je Amandmanom XXXII, koji glasi:
Republika uređuje i obezbjeđuje:
12) radne odnose, zaštitu na radu, zapošljavanje, socijalno osiguranje i druge oblike socijalne zaštite, zdravstvo, boračku i invalidsku zaštitu, brigu o djeci i omladini, obrazovanje, kulturu i zaštitu kulturnih dobara, fizičku kulturu,
[…]
12. U
Ustavu Federacije Bosne i Hercegovine relevantna odredba glasi:
III. Podjela nadležnosti između federalne i kantonalne vlasti
Član 2.
Federalna vlast i kantoni nadležni su za:
e) socijalnu politiku;
[…]
13. U
Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službeni glasnik RS" broj 134/11) relevantna odredba glasi:
Član 152.
Sredstva za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja i rad Fonda osiguravaju se iz:
a) doprinosa,
b) budžeta Republike,
v) dobiti Penzijskog rezervnog fonda Republike Srpske u skladu sa zakonom,
g) izdavanja u zakup i prodaje imovine Fonda,
d) kamata na novčana sredstva,
đ) usluga stručne službe Fonda,
e) subvencija i donacija i
ž) drugih izvora u skladu sa zakonom.
14. U
Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine FBiH" br. 29/98, 49/00, 32/01, 61/02, 73/05, 59/06, 4/09 i 55/12) relevantne odredbe glase:
Član 107.
Penzija se isplaćuje stranom državljaninu koji se iseli na stalan boravak u inozemstvo, ako sa odnosnom državom postoji međunarodni ugovor, odnosno sporazum o plaćanju ovih primanja u inozemstvu ili ako ta država priznaje takvo pravo državljanima Federacije.
Penzija se isplaćuje državljaninu Federacije u inozemstvo, ako takva obaveza postoji po međunarodnom ugovoru. Ako ova obaveza ne postoji po međunarodnom ugovoru, nosilac osiguranja može odobriti isplatu, ako iz porodičnih i zdravstvenih razloga državljanin Federacije odlazi na stalan boravak u inozemstvo.
Član 117. stav 1.
(1) Sredstva potrebna za ostvarivanje prava i obaveza iz penzijskog i invalidskog osiguranja osiguravaju se iz doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje, Budžeta Federacije Bosne i Hercegovine, Budžeta Bosne i Hercegovine, prihoda po osnovu dobrovoljnog osiguranja, prihoda od imovine kojom raspolaže nosilac osiguranja, sredstava od gotovinskog dijela privatizacije u skladu sa zakonom koji reguliše oblast privatizacije preduzeća, prihoda koje svojom djelatnošću ostvari nosilac osiguranja i drugih prihoda.
Član 141a.
Povratnici iz Republike Srpske u Federaciju Bosne i Hercegovine koji su bili korisnici penzija ostvarenih u Društvenom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje Bosne i Hercegovine Sarajevo i kojima je isplata penzija vršena na teritoriji današnje Federacije Bosne i Hercegovine do 30. aprila 1992. godine, od dana podnošenja zahtjeva imaju pravo na penziju kod nosioca osiguranja u Federaciji Bosne i Hercegovine.
Pravo iz stava 1. ovog člana mogu ostvariti osobe koje su se vratile u Federaciju Bosne i Hercegovine i koje su stekle status povratnika u smislu Zakona o raseljenim osobama i povratnicima u Federaciji Bosne i Hercegovine i izbjeglicama iz Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", broj 15/05).
Korisnici penzija iz stava 1. ovog člana, kojima je nakon povratka iz Republike Srpske u Federaciju Bosne i Hercegovine, nosilac osiguranja priznao pravo na isplatu penzije, zadržavaju pravo na isplatu penzije i u slučaju ako se kasnije odsele u inozemstvo, a u skladu sa članom 107. Zakona.
15. U
Sporazumu o međusobnim pravima i obavezama u sprovođenju penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službene novine FBiH" broj 24/00) relevantne odredbe glase:
Član 1.
Ovim sporazumom Javni fond za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske, Društveni fond za penzijsko i invalidsko osiguranje Bosne i Hercegovine i Zavod mirovinskog i invalidskog osiguranja Mostar (u daljem tekstu: Nosioci osiguranja) uređuju način podjele obaveza u isplati ostvarenih penzija, uračunavanja penzijskog staža u postupku ostvarivanja prava na penziju, određivanja srazmjerne penzije, ostvarivanja prava na invalidsku i porodičnu penziju, nadležnost za odlučivanje o pravima i podjelu tereta isplate penzija ostvarenih nakon potpisivanja ovog sporazuma, razmjenu dokumentacije i podataka i druga pitanja koja se odnose na sprovođenje penzijskog i invalidskog osiguranja i ovog sporazuma.
Član 2. stav 1.
Nosilac osiguranja koji je korisniku penzije vršio isplatu penzije na dan stupanja na snagu ovog sporazuma nastavlja isplatu penzije, bez obzira na mjesto prebivališta ili mjesto boravka korisnika penzije.
16. U
Zakonu o raseljenim licima i povratnicima u Federaciji Bosne i Hercegovine i izbjeglicama iz Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH" broj 15/05) relevantne odredbe glase:
Član 5.
Povratnik je izbjeglica iz Bosne i Hercegovine ili raseljeno lice koje je nadležnom organu izrazilo volju za povratak u ranije prebivalište i koje je u procesu tog povratka, kao i izbjeglica iz Bosne i Hercegovine i raseljeno lice koje se vratilo u svoje ranije prebivalište.
Povratnici to prestaju biti istekom roka od šest mjeseci, računajući od dana kada su se ponovo nastanili u svoje ranije prebivalište - adresa prebivališta.
Povratnikom, u smislu ovog Zakona, ne smatra se lice koje se nastanilo u drugo mjesto prebivališta unutar Bosne i Hercegovine.
VI. Dopustivost
17. Član VI/3.a) Ustava Bosne i Hercegovine glasi:
Ustavni sud je jedini nadležan da odlučuje o bilo kojem sporu koji se javlja po ovom Ustavu između dva entiteta, ili između Bosne i Hercegovine i jednog ili oba entiteta, te između institucija Bosne i Hercegovine, uključujući ali ne ograničavajući se na to pitanje:
Da li je odluka entiteta da uspostavi poseban paralelan odnos sa susjednom državom u skladu sa ovim Ustavom, uključujući i odredbe koje se odnose na suverenitet i teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine.
Da li je bilo koja odredba ustava ili zakona jednog entiteta u skladu sa ovim Ustavom.
Sporove može pokrenuti član Predsjedništva, predsjedavajući Vijeća ministara, predsjedavajući, ili njegov zamjenik, bilo kojeg doma Parlamentarne skupštine; jedna četvrtina članova/delegata bilo kojeg doma Parlamentarne skupštine, ili jedna četvrtina članova bilo kojeg doma zakonodavnog organa jednog entiteta.
18. Ustavni sud smatra da je zahtjev za ocjenu ustavnosti podnio Klub poslanika srpskog naroda u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH, čime je ispunjen uvjet iz člana VI/3.a) Ustava Bosne i Hercegovine prema kojem zahtjev može podnijeti i najmanje jedna četvrtina članova/delegata bilo kojeg doma Parlamentarne skupštine BiH.
19. Ustavni sud smatra da podnosilac zahtjeva navodi da Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije BiH" br. 29/98, 49/00, 32/01, 61/02, 73/05, 59/06 i 4/09) i Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije BiH" broj 55/12) nisu saglasni članu I/2, članu II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i članu II/4. Ustava Bosne i Hercegovine. Međutim, Ustavni sud uočava da je Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije BiH" br. 29/98, 49/00, 32/01, 61/02, 73/05, 59/06 i 4/09) dopunjen i izmijenjen Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije BiH" broj 55/12), tako da Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju egzistira sa dopunjenim i izmijenjenim odredbama. S tim u vezi, predmet ocjene ustavnosti jedino može biti Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije BiH" br. 29/98, 49/00, 32/01, 61/02, 73/05, 59/06, 4/09 i 55/12, u daljnjem tekstu: osporeni zakon).
20. Imajući u vidu odredbe člana VI/3.a) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 17. stav 1. Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da je predmetni zahtjev dopustiv, zato što ga je podnio ovlašteni subjekt, te da ne postoji nijedan formalni razlog iz člana 17. stav 1. Pravila Ustavnog suda zbog kojeg zahtjev nije dopustiv.
VII. Meritum
21. Podnosilac zahtjeva navodi da osporeni zakon nije saglasan članu I/2. Ustava Bosne i Hercegovine, članu II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i članu II/4. Ustava Bosne i Hercegovine. Naime, podnosilac zahtjeva traži da se utvrdi neustavnost osporenog zakona, zato što ne propisuje pravo penzionerima koji su se odselili sa teritorije Federacije BiH u Republiku Srpsku tokom rata, koji se nakon rata nisu vratili na teritoriju Federacije BiH, nego i dalje žive u Republici Srpskoj, da podnesu zahtjev za penziju kod nosioca osiguranja u Federaciji BiH. Odredbama člana 141a. osporenog zakona, kojim je dopunjen osporeni zakon u smislu naloga Evropskog suda, prema navodima podnosioca zahtjeva, samo je djelomično otklonjena diskriminacija, zato što osporeni zakon treba da sadrži odredbe prema kojim bi i penzioneri koji sada žive u Republici Srpskoj mogli da podnesu zahtjev za ostvarivanje penzije kod nosioca osiguranja u Federaciji BiH, a ne samo penzioneri koji su se vratili u Federaciju BiH. Prema navodima podnosioca zahtjeva, to pravo ovim penzionerima pripada zato što su penziju ostvarili (prije početka rata u BiH) kod bivšeg Društvenog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje BiH Sarajevo i isplata penzije im je vršena (prije početka rata u BiH) na teritoriji sadašnje Federacije BiH.
22. Prije razmatranja navoda podnosioca zahtjeva Ustavni sud će ukazati na trenutna i ranija rješenja u oblasti penzijskog i invalidskog osigiranja, na način funkcioniranja penzijskog sistema u BiH, te na postupke koje su vodili raseljeni penzioneri koji su penzije ostvarili kod Društvenog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje BiH Sarajevo.
23. U skladu sa ustavnopravnim uređenjem u BiH, odnosno podjelom nadležnosti, socijalna politika u BiH u nadležnosti je njenih entiteta. Oblast penzijskog i invalidskog osiguranja predstavlja najznačajniji dio sistema socijalnog osiguranja i regulirana je, između ostalih, zakonima o penzijskom i invalidskom osiguranju na nivou entitetā. Dakle, penzijski sistem u BiH podijeljen je na dva entitetska penzijska sistema, penzijski sistem Federacije BiH i penzijski sistem Republike Srpske. Oba sistema potječu od jedinstvenog sistema SRBiH, koji je postojao do 1992. godine (do početka rata u BiH), kao dijela zajedničkog sistema bivše Jugoslavije. Tokom rata penzijski sistem nije prestao da postoji, ali je bio podijeljen na tri sistema, odnosno penzijske sisteme kontrolirale su i finansirale vlasti koje su nadzirale određenu teritoriju (teritorije pod kontrolom Armije Republike Bosne i Hercegovine, Vojske Republike Srpske i Hrvatskog vijeća obrane). Nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma ostala su tri sistema, Društveni fond za penzijsko i invalidsko osiguranje BiH Sarajevo, Zavod za mirovinsko i invalidsko osiguranje Mostar i Javni fond za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske (u daljnjem tekstu: Fond PIO). Pošto su na teritoriji Federacije postojala dva penzijska fonda (sa sjedištima u Sarajevu i Mostaru), u skladu sa Zakonom o organizaciji penzijskog i invalidskog osiguranja u Federaciji BiH ("Službene novine FBiH" broj 32/01), osnovan je Federalni zavod. Dakle, penzijski fondovi nastali su prema teritorijalnom principu, tj. entiteti su prema teritorijalnom principu preuzeli penzionere koji su penziju (prije početka rata) ostvarili kod Društvenog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje BiH Sarajevo. Radi uređivanja odnosa i obaveza u isplatama penzija, 27. marta 2000. godine zaključen je Sporazum o međusobnim pravima i obavezama u provođenju penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službene novine FBiH" broj 24/00) prema kojem fond, koji je do stupanja na snagu ovog sporazuma vršio isplatu penzija korisnicima penzija, nastavit će isplaćivati iste penzije bez obzira na privremeno ili stalno mjesto boravka korisnika penzija.
24. Ustavni sud podsjeća da je sistem penzijskog osiguranja u BiH, odnosno u njenim entitetima, naslijeđen od bivše SFRJ, tj. da je osnovan na principu "plati i idi", tako da se doprinosima iz plaća trenutno zaposlenih isplaćuju penzije sadašnjim penzionerima. Dakle, kada novac uđe u sistem kao doprinos, on se odmah isplaćuje kao penzija, a osnovni obračunski plan za određivanje prava na penzijsko-invalidsko osiguranje je različit u svakom od entiteta. Mjesečni iznos pojedinačnih penzija nije stalna kategorija, nego zavisi od prikupljenih, odnosno raspoloživih sredstava u fondovima entitetā. Prema objavljenim podacima na službenim web-stranicama Federalnog zavoda i Fonda PIO, najniža penzija za januar 2013. godine u Federaciji BiH iznosila je 310,73 KM, a u Republici Srpskoj 160,41 KM.
25. Ustavni sud, dalje, podsjeća da je tokom posljednjeg rata u Bosni i Hercegovini raseljen veliki broj lica, ali da se nakon rata određeni broj lica vratio u prijeratna mjesta prebivališta. Međutim, isto tako veliki broj je onih koji se nisu vratili, nego žive na teritoriji onog entiteta u kojem ranije nisu živjeli, ili na teritoriji drugih država. Nesporno je da se među raseljenim licima nalazio i određeni broj penzionera koji je penziju ostvario kod Društvenog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje BiH Sarajevo i kojim je isplata penzije vršena na teritoriji sadašnje Federacije BiH. Određeni broj raseljenih penzionera vratio se u Federaciju BiH, a određeni broj tih penzionera i dalje živi u Republici Srpskoj.
26. U proteklom periodu iznos penzije je bio veći u Federaciji BiH nego u Republici Srpskoj, što je bio razlog da određeni broj raseljenih penzionera (i onih koji su se vratili iz Republike Srpske u Federaciju BiH i onih koji i dalje žive na teritoriji Republike Srpske) pokrene postupke kojim su tražili da im nosilac osiguranja u Federaciji BiH usvoji zahtjev za nastavak isplate penzije u Federaciji BiH. Nadležni sudovi, odnosno Federalni zavod, odbijali su ovakve zahtjeve pozivajući se na Sporazum o međusobnim pravima i obavezama u provođenju penzijskog i invalidskog osiguranja, koji je u odredbama člana 2. propisao da nosilac osiguranja koji je korisniku penzije vršio isplatu penzije na dan stupanja na snagu ovog sporazuma (18. maj 2000. godine) nastavlja isplatu penzije bez obzira na mjesto prebivališta ili mjesto boravka korisnika penzije. Određeni broj konačnih odluka u tim postupcima bio je predmet prijava, odnosno apelacija, koje su ta lica podnosila Domu za ljudska prava za Bosnu i Hercegovinu i Ustavnom sudu i, konačno, Evropskom sudu. S tim u vezi, Ustavni sud ukazuje na dio citirane presude Evropskog suda u predmetu
Šekerović i Pašalić:
19. Bivši Dom za ljudska prava i Ustavni sud su donijeli četiri odluke koje se odnose na devetnaest penzionera (uključujući i aplikante iz ovog predmeta) kojima je prije rata dodijeljena penzija na teritoriji današnje Federacije, a koji su se u toku rata preselili na teritoriju današnje Republike Srpske i koji su, samo iz tog razloga, nastavili da primaju penziju iz Fonda PIO Republike Srpske uprkos tome što su se vratili u Federaciju nakon rata. Oni su utvrdili da je to postupanje jednako diskriminaciji i naredili da Federacija preduzme određene opće mjere (pogledati tačku 9. iznad). Ustavni sud smatra da puno izvršenje ovih presuda znači da se aplikantima odobre penzije iz Zavoda PIO Federacije i da se pozitivno zakonodavstvo izmijeni na način da svima koji se nalaze u toj situaciji omogući da traže penzije od Zavoda PIO Federacije (pogledati odluke br. CH/02/9364 od 13. decembra 2007. godine i CH/00/6413 od 13. oktobra 2010. godine). 20. Nasuprot tome, što se tiče onih kojima je odobrena penzija na teritoriji današnje Federacije, a koji su se u toku rata preselili na teritoriju današnje Republike Srpske, a koji se nisu vratili u Federaciju nakon rata, isti organi su utvrdili da činjenica da su primali penzije iz Fonda PIO Republike Srpske (umjesto većih penzija Zavoda PIO Federacije) ne dostiže nivo diskriminacije (Odluka Doma za ljudska prava broj CH/03/12994 od 4. novembra 2003. godine i Odluka Ustavnog suda broj AP 272/08 od 28. aprila 2010. godine).... U ovim uvjetima, s obzirom na veliki broj mogućih aplikanata, koji predstavljaju prijetnju budućoj efikasnosti za primjenu mehanizma Konvencije, Sud smatra da tužena strana mora osigurati izmjene relevantnog zakonodavstva kako bi se omogućilo aplikantima i svima ostalima koji se nalaze u takvoj situaciji (naime, onima kojima je prije rata dodijeljena penzija u današnjoj Federaciji, a koji su se u toku rata preselili u današnju Republiku Srpsku, a koji su, samo iz tog razloga, nastavili primati penziju iz Fonda PIO Republike Srpske uprkos činjenici da su se vratili u Federaciju nakon rata) da podnesu zahtjev, ukoliko to žele, za penziju Zavodu PIO Federacije. Mora biti naglašeno da se ovaj nalog ne odnosi na one koji se nisu vratili u Federaciju nakon rata (pogledati tačku 20. iznad). Rekavši to, oni kojima je penziju dodijelio Zavod PIO Federacije nakon povratka iz Republike Srpske treba, kao bilo koji drugi penzioner Zavoda PIO Federacije, zadržati pravo na penziju čak i ako se kasnije odsele u inozemstvo (kao gospođa Pašalić, koja se odselila u Srbiju nakon što je Dom za ljudska prava donio odluku u njenu korist).
27. Dakle, navedenom presudom
Šekerović i Pašalić Evropski sud naložio je Federaciji BiH da izmijeni svoje zakonodavstvo tako da omogući svima kojima je prije rata dodijeljena penzija u Federaciji, a koji su se preselili u toku rata u Republiku Srpsku i koji su se nakon rata vratili u Federaciju BiH da podnesu zahtjev, ukoliko to žele, za penziju kod nosioca osiguranja u Federaciji BiH s tim da se ovaj nalog ne odnosi na one koji se nisu vratili u Federaciju BiH nakon rata. Osim toga, naloženo je da i oni kojima je penziju dodijelio Federalni zavod nakon povratka iz Republike Srpske treba da zadrže pravo na penziju čak i ako se kasnije odsele u inozemstvo. Nakon navedene presude, Parlament Federacije BiH donio je Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju koji je u odredbama člana 141a. propisao:
Povratnici iz Republike Srpske u Federaciju Bosne i Hercegovine koji su bili korisnici penzija ostvarenih u Društvenom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje Bosne i Hercegovine Sarajevo i kojima je isplata penzija vršena na teritoriji današnje Federacije Bosne i Hercegovine do 30. aprila 1992. godine od dana podnošenja zahtjeva imaju pravo na penziju kod nosioca osiguranja u Federaciji Bosne i Hercegovine. Pravo iz stava 1. ovog člana mogu ostvariti lica koja su se vratila u Federaciju Bosne i Hercegovine i koja su stekla status povratnika u smislu Zakona o raseljenim licima i povratnicima u Federaciji Bosne i Hercegovine i izbjeglicama iz Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH" broj 15/05). Korisnici penzija iz stava 1. ovog člana kojima je nakon povratka iz Republike Srpske u Federaciju Bosne i Hercegovine nosilac osiguranja priznao pravo na isplatu penzije zadržavaju pravo na isplatu penzije i u slučaju ako se kasnije odsele u inozemstvo, a u skladu sa članom 107. Zakona.
28. Ustavni sud podsjeća na to da izvršenje presuda Evropskog suda predstavlja međunarodnopravnu obavezu Bosne i Hercegovine. Sistem kontrole izvršenja presuda Evropskog suda, uključujući i, eventualno, donošenje mjera zbog neizvršenja tih presuda, u potpunosti je u diskreciji Vijeća Evrope. Zbog ovog razloga, Ustavni sud nema nadležnost da utvrđuje da li je neka presuda izvršena ili ne, ili nadležnost da naloži određenom javnopravnom subjektu u Bosni i Hercegovini da izvrši obaveze iz te presude. Međutim, pošto je predmet ocjene ustavnosti osporeni zakon koji egzistira sa dopunjenim odredbama u smislu naloga Evropskog suda, Ustavni sud primjećuje da su odredbe člana 141a. osporenog zakona u skladu sa presudom Evropskog suda u predmetu
Šekerović i Pašalić.
29. Međutim, podnosilac zahtjeva smatra da osporeni zakon (dopunjen navedenim odredbama) i dalje diskriminira penzionere u uživanju prava na imovinu, i to one koji žive na teritoriji Republike Srpske, zato što im ne omogućava da podnesu zahtjev kod nosioca osiguranja u Federaciji BiH. Ovo pravo osporeni zakon propisuje samo za penzionere koji su se vratili u Federaciju BiH. Zbog navedenog, podnosilac zahtjeva navodi da osporeni zakon nije saglasan članu II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i članu II/4. Ustava Bosne i Hercegovine.
30. Član II/4. Ustava Bosne i Hercegovine glasi:
Uživanje prava i sloboda, predviđenih u ovom članu ili u međunarodnim sporazumima navedenim u Aneksu I ovog Ustava, osigurano je svim licima u Bosni i Hercegovini bez diskriminacije po bilo kojem osnovu kao što je pol, rasa, boja, jezik, vjera, političko i drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, povezanost sa nacionalnom manjinom, imovina, rođenje ili drugi status.
31. Član 14. Evropske konvencije glasi:
Uživanje prava i sloboda predviđenih ovom konvencijom osigurava se bez diskriminacije po bilo kojoj osnovi, kao što su spol, rasa, boja kože, jezik, vjeroispovijest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status.
32. Član II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine glasi:
Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:
[…]
k) Pravo na imovinu.
33. Član 1. Protokola broj 1 glasi:
Svako fizičko ili pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine. Niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uvjetima predviđenim zakonom i općim načelima međunarodnog prava.
Prethodne odredbe, međutim, ni na koji način ne utiču na pravo države da primjenjuje takve zakone koje smatra potrebnim da bi nadzirala korištenje imovine u skladu s općim interesima ili da bi osigurala naplatu poreza ili drugih doprinosa ili kazni.
34. Prema praksi Evropskog suda za ljudska prava (u daljnjem tekstu: Evropski sud) i Ustavnog suda, koncept "imovine" u smislu člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju ima autonomno značenje koje zasigurno nije ograničeno na pojam vlasništva ili posjedovanja fizičkih stvari. Također, i neka druga prava i interesi koji predstavljaju određena dobra mogu se smatrati "imovinskim pravima" i mogu predstavljati "imovinu" u smislu navedene odredbe (vidi, Evropski sud,
Gasus Dosier - und Fördertechnik GmbH protiv Holandije, presuda od 23. februara 1995. godine, stav 53). Prema ranije usvojenom stavu Ustavnog suda, pravo na penziju za određeni period predstavlja imovinu u smislu člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju (vidi, Ustavni sud, Odluka o meritumu broj
AP 639/04 od 23. septembra 2005. godine, stav 20).
35. Dalje, prema praksi Ustavnog suda zasnovanoj na praksi Evropskog suda, diskriminacija nastupa ako se lice ili grupa lica koja se nalaze u analognoj situaciji različito tretiraju i ako ne postoji objektivno i razumno opravdanje za takav tretman (vidi, Evropski sud za ljudska prava,
Belgijski jezički slučaj, presuda od 9. februara 1967. godine, serija A broj 6, stav 10). Pri tome je nevažno da li je diskriminacija posljedica različitog zakonskog tretmana, ili primjene samog zakona (vidi, Evropski sud za ljudska prava,
Irska protiv Velike Britanije, presuda od 18. januara 1978. godine, serija A broj 25, stav 226). Osim toga, prema praksi Evropskog i Ustavnog suda, neki akt ili propis je diskriminatoran ako pravi razliku između pojedinaca ili grupa koje se nalaze u sličnoj situaciji, te ako u tome razlikovanju izostane objektivno i razumno opravdanje, odnosno ako nije bilo razumnog odnosa proporcionalnosti između upotrijebljenih sredstava i ciljeva čijem ostvarenju se teži.
36. Međutim, prema praksi Evropskog suda, državni organi imaju određenu slobodu procjene kada odlučuju o tome da li opravdavaju i u kojoj mjeri razlike u inače sličnim situacijama različit tretman prema zakonu. Obim te slobode procjene varira, što zavisi od okolnosti samog predmeta i pozadine tog predmeta (vidi, Evropski sud,
Rasmunssen protiv Danske, presuda od 28. novembra 1984. godine, serija A broj 87, stav 40).
37. Ustavni sud ponavlja, da bi se pokrenulo pitanje diskriminacije, potrebno je da postoji razlika u postupanju prema licima u relevantno istim ili sličnim situacijama.
38. Ustavni sud smatra da je Evropski sud u predmetu
Šekerović i Pašalić naložio da se otkloni diskriminacija u zakonodavstvu Federacije BiH tako da se omogući svima koji su se vratili iz Republike Srpske u Federaciju da traže penzije od Federalnog zavoda, pozivajući se na predmet Doma za ljudska prava za BiH broj CH/02/9364 od 13. decembra 2007. godine i Odluku Ustavnog suda broj CH/00/6413 od 13. oktobra 2010. godine. Ustavni sud smatra da je Dom za ljudska prava za BiH u predmetu broj CH/02/9364 (
Kličković i dr.) razmatrao prijave podnosilaca prijava, penzionera koji su živjeli u Sarajevu prije rata, a bili su penzionirani i primali penzije od Društvenog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje BiH. Za vrijeme rata podnosioci prijava živjeli su na teritoriji Republike Srpske i primali penzije od Republike Srpske. U toku 2000. i 2001. godine oni su vratili u posjed svoje stanove u Sarajevu, gdje su nastavili da žive od penzija iz Republike Srpske. Podnosioci prijava ukazivali su na disparitet u iznosima penzija između entitetā. Ispitujući navode podnosilaca prijava, Dom za ljudska prava za BiH razmatrao je da li druge kategorije penzionera "predstavljaju druge u istoj ili relevantno sličnoj situaciji", te utvrdio da se situacija podnosilaca prijava koji su raseljeni u Republiku Srpsku u toku rata može porediti sa onim penzionerima koji su ostali u Federaciji BiH. Dom za ljudska prava za BiH zaključio je da su penzioneri koji su interno raseljeni u toku rata po povratku tretirani drugačije, odnosno da sada primaju niže penzije, zato što su napustili Federaciju za jedan određeni period. Međutim, u citiranoj odluci
Šekerović i Pašalić Evropski sud je konstatirao da se navedeno ne odnosi na penzionere koji se nisu vratili u Federaciju BiH nakon rata, pozivajući se na Odluku Doma za ljudska prava za BiH broj CH/03/12994 od 4. novembra 2003. godine i Odluku Ustavnog suda broj AP 272/08 od 28. aprila 2010. godine. Ustavni sud uočava da je Dom za ljudska prava za BiH u Odluci broj CH/03/12994 konstatirao da se ovaj predmet znatno razlikuje od predmeta
Kličković i dr. U tom predmetu podnosioci prijava su se vratili u svoje prijeratne domove u Sarajevu, gdje su, u skladu sa Sporazumom o penzijama, morali da žive od nižih penzija dobivenih u Republici Srpskoj i da više plaćaju za životne troškove u Federaciji. U ovom predmetu podnositeljica prijave se nije vratila u svoj prijeratni dom, nego još živi u Republici Srpskoj, gdje su troškovi života niži. Podnositeljica prijave nije povratnica u Federaciju, koja je u poređenju sa ostalim penzionerima Federacije, stavljena u nepovoljniji položaj u uživanju prava na socijalnu sigurnost.
39. U konkretnom slučaju Ustavni sud smatra da osporeni zakon u članu 141a. propisuje mogućnost ostvarenja prava na penziju kod nosioca osiguranja u Federaciji BiH za dvije kategorije penzionera, i to za povratnike koji su se vratili u Federaciju iz Republike Srpske i povratnike koji su se vratili u Federaciju i nakon toga se odselili u inozemstvo, pod uvjetima koje propisuju relevantne odredbe osporenog zakona. Navedene odredbe "traže" da se radi o povratniku u smislu člana 5. Zakona o raseljenim licima i povratnicima u Federaciji Bosne i Hercegovine i izbjeglicama iz Bosne i Hercegovine, tj. izbjeglici iz Bosne i Hercegovine ili raseljenom licu koje je nadležnom organu izrazilo volju da se vrati u ranije prebivalište, i koje su u procesu tog povratka, kao i izbjeglice iz Bosne i Hercegovine i raseljena lica (interno raseljena lica) koji su se vratili u svoje ranije prebivalište. Dakle, nesporno je da je osporeni zakon propisao ostvarivanje prava na penziju kod nosioca osiguranja u Federaciji BiH penzionerima koji su bili korisnici penzija ostvarenih u Društvenom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje BiH Sarajevo i kojim je isplata penzije vršena na teritoriji današnje Federacije BiH do 30. aprila 1992. godine, koji su se vratili u Federaciju BiH. Iz ovoga proizlazi da su osporenim zakonom svi penzioneri koji su se vratili iz Republike Srpske u Federaciju BiH a koji su bili korisnici penzija ostvarenih u Društvenom fondu za penzijsko i invalidsko osgiranje BiH Sarajevo i kojim je isplata penzije vršena na teritoriji današnje Federacije Bosne i Hercegovine do 30. aprila 1992. godine jednako tretirani. Ako se ima u vidu sve navedeno, Ustavni sud smatra da penzioneri koji nisu povratnici, tj. oni koji žive u Republici Srpskoj, jesu lica koja su u različitoj situaciji od onih penzionera koji su se vratili iz Republike Srpske u Federaciju BiH. Zbog navedenog, ne može se smatrati da se ove dvije kategorije lica nalaze u relevantno istoj ili sličnoj situaciji uslijed čega nije ispunjen osnovni uvjet da bi se pokrenulo pitanje diskriminacije. U prilog navedenom zaključku Ustavni sud ponavlja da je Evropski sud u predmetu
Šekerović i Pašalić naložio Federaciji BiH da izmijeni svoje zakonodavstvo i ukloni diskriminaciju, budući da su penzioneri koji su interno raseljeni u toku rata po povratku tretirani drugačije u odnosu na penzionere koji su stalno živjeli u Federaciji BiH. Imajući u vidu sve navedeno, Ustavni sud smatra da pitanje diskriminacije ne pokreće činjenica da osporeni zakon ne propisuje mogućnost da penzioneri koji žive u Republici Srpskoj, dakle, oni koji se nisu vratili u Federaciju BiH a koji su penziju (do početka rata) ostvarili kod Društvenog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje BiH Sarajevo i kojim je isplata penzije vršena na teritoriji današnje Federacije, mogu podnijeti zahtjev za ostvarivanje penzije kod nosioca osiguranja u Federaciji BiH. S tim u vezi, osporeni zakon je u odnosu na navode iz zahtjeva saglasan članu II/4. Ustava Bosne i Hercegovine i članu 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju.
40. Dalje, podnosilac zahtjeva smatra da osporeni zakon krši princip vladavine prava naveden u članu I/2. Ustava Bosne i Hercegovine, zato što ne propisuje pravo onim penzionerima koji žive na teritoriji Republike Srpske da podnesu zahtjev nosiocu osiguranja u Federaciji BiH. Ovo pravo osporeni zakon propisuje samo za penzionere koji su se vratili u Federaciju BiH.
41. Član I/2. Ustava Bosne i Hercegovine glasi:
Bosna i Hercegovina je demokratska država koja funkcionira u skladu sa zakonom i na osnovu slobodnih i demokratskih izbora.
42. Ustavni sud podsjeća da princip pravne sigurnosti predstavlja prvi kriterij vladavine prava općenito a, između ostalog, podrazumijeva da uspostavljeni mehanizmi i institucije djeluju u skladu sa zakonima koji su opći, određeni, jasni, postojani i koji se jednako primjenjuju prema svakome. Također, ovaj princip podrazumijeva i zabranu arbitrarnosti u odlučivanju i postupanju svih organa vlasti koje moraju djelovati isključivo u skladu sa zakonom i u okviru ovlaštenja koja su im zakonom dodijeljena, te postojanje institucionalnih garancija u tom pravcu. U konkretnom slučaju Ustavni sud ponavlja da je socijalna politika u nadležnosti entitetā, te ukazuje da je stvar slobodne procjene entitetā kako će urediti oblast penzijskog i invalidskog osiguranja. Međutim, slobodna procjena nije apsolutna, ona je ograničena principom vladavine prava koji zahtijeva da zakoni budu dovoljno precizni, jasni, postojani i da se jednako primjenjuju prema svakome, kako bi se izbjegla proizvoljnost u odlučivanju. U konkretnom slučaju osporeni zakon je određen, jasan, postojan, ne ostavlja prostor za bilo kakvu arbitrarnost i, u skladu sa zaključkom u prethodnom dijelu ove odluke, jednako tretira grupu na koju se odnosi. Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud zaključuje da je osporeni zakon saglasan članu I/2. Ustava Bosne i Hercegovine.
VIII. Zaključak
43. Ustavni sud zaključuje da je osporeni Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službene novine Federacije Bosne i Hercegovine" br. 29/98, 49/00, 32/01, 61/02, 73/05, 59/06, 4/09 i 55/12) u vezi sa navodima iz zahtjeva saglasan članu I/2, članu II/3.k) i članu II/4. Ustava Bosne i Hercegovine.
44. Na osnovu člana 61. st. 1. i 3. Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.
45. Aneks ove odluke, u smislu člana 41. Pravila Ustavnog suda, čini izdvojeno mišljenje suprotno odluci Suda potpredsjednika Miodraga Simovića.
46. Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.
